«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, իրանագետ Էմմա Բեգիջանյանը
-Տիկի՛ն Բեգիջանյան, կառավարությունը հատուկ 10 անձից կազմված խումբ է ստեղծել Հայաստանն Ադրբեջանին կապող Երասխ-Ջուլֆա-Մեղրի-Հորադիզ երկաթուղու վերականգնման համար։ Խումբը ղեկավարում է Իրանում Հայաստանի նախկին դեսպան, այժմ վարչապետի խորհրդական Արտաշես Թումանյանը։ Ի՞նչ ակնկալիքներ կան, կա՞ արդյոք անվտանգության երաշխիք, թե ոչ։
– Ես բոլորովին չեմ կարող ասել, թե Հայաստանն Ադրբեջանին կապող Երասխ-Ջուլֆա-Մեղրի-Հորադիզ երկաթուղին որքանով է մեր անվտանգություն ապահովելու: Ինչ վերաբերում է ներդրումներին, այստեղ խոսքը Թուրքիայի և Ադրբեջանի ներդրումների մասին է, որը ոչ թե Հայաստանի անվտանգությունն է ապահովում, այլ վտանգում է անվտանգությունը, որովհետև հատկապես սահմանների բացման դեպքում նրանց անորակ ապրանքներն են բերելու, ինչը մեծ վնաս կլինի մեր գյուղատնտեսությանը։
Ընդհանուր առմամբ, ես դեմ չեմ ճանապարհների, երկաթուղու կառուցմանը, դա միշտ էլ դրական է համարվում ցանկացած երկրի համար, բայց սա, իմ կարծիքով, այդ դեպքը չէ: Այդ երկաթուղին անվտանգ չի եղել անգամ Խորհրդային տարիներին, եղբայրական հանրապետությունների ժամանակաշրջանում: Ես այդ ժամանակ մի անգամ եմ այդ երկաթուղուց օգտվել, և պատմել եմ, թե ինչպես ենք հասել Հայաստան, ես ու ընկերուհիս կուչ էինք եկել կուպեում: իսկ հիմա, երբ հայատյացության քարոզչությունը գագաթնակետին հասել, չեմ պատկերացնում իրենց վերաբերմունքը մեր նկատմամբ բոլոր ոլորտներում: Այնպես որ, չեմ կարծում, որ դա առաջնահերթություն ունեցող ճանապարհ է: Գուցե մեր իշխանությունները դրանով ցանկանում են «միջանցք» կոչեցյալը երկրորդ պլան մղել: Եթե նպատակը դա է, գուցե դրանով սա արդարացվում է: Հակառակ դեպքում ես կարծում եմ, որ այդ երկաթուղին մեզ մեծ օգուտ չի տալու ոչ անվտանգության, ոչ էլ տնտեսական առումներով: Սա իմ կարծիքն է:
– Կարծում եք՝ առանց անվտանգության երաշխիքների հնարավոր չէ՞ կառուցել այս երկաթուղին:
– Այդ երաշխիքները ոչ մեկը մեզ չի տվել և չի տալու: Շատ խնդիրներ կան, ես միշտ կարծել եմ, որ դա մեզ ոչինչ չի տա: Եթե մենք լինեինք հարուստ, արտոնյալ վիճակում, մեզ կարող էինք այդպիսի շռայլություն ցույց տալ, ասել՝ լավ, դա էլ մի ճանապարհ է, թող կառուցվի, որովհետև ցանկացած ճանապարհ լավ է: Բայց տվյալ դեպքում, երբ ունենք սահմանների այսպիսի վիճակ, նման երկաթուղին մեզ օգուտ չի տալու: Եթե դրա նպատակը այդ չարաբաստիկ «միջանցքը» չկառուցելն է, ապա միայն այդ դեպքում ես դա արդարացնում եմ, թեև դա որպես ճանապարհ մեզ օգուտ չի տալու: Մեզ բոլորովին ձեռնտու չէ այդ երկաթուղով գնալ Ռուսաստան կամ Իրան: Թուրքերն ու ադրբեջանցիներն առանց դրա էլ ներդրումներ կանեն, որ Հայաստանը վերանա, որ Հայաստանը տիրեն ինչպես Վրաստանում է: Իհարկե, վրացական կողմն այդպես չի արտահայտվում, բայց մասնավոր հանդիպումների ժամանակ բոլորն էլ մտահոգություն են հայտնում, թե ինչպես են Թուրքիան ու Ադրբեջանը տիրել Վրաստանը: Դա անզեն աչքով էլ երևում է, երբ այցելում ես Վրաստան: Հայաստանի դեպքում դա շատ ավելի վատ կլինի, որովհետև այստեղ նրանք դա կանեն նպատակային:
– Իրանի դիրքորոշումն այս հարցում ինչպիսի՞ն է:
– Իրանի համար այս ճանապարհը որևէ կապ չունի: Քանի որ դա չի նպաստում միջանցքի կառուցմանը, անգամ կարող է դա բացառել, դա Իրանի համար ձեռնտու է: Իրանին այս ճանապարհը չի խանգարում, գուցե դրանից կօգտվեն, բայց այդ դեպքում իրենք պետք է սահմանն անցնեն Նախիջևանով:
– Ինչպես եք գնահատում փաստը, որ գործընթացը Իրանում Հայաստանի նախկին դեսպան Արտաշես Թումանյանն է համակարգում:
– Ինքը ոչ ճանապարհաշինարար է, որ շինարարության մասնագետ: Նա նաև դիվանագետ չէր, երբ նշանակվեց դեսպան: Հիմա եթե դարձել է դիվանագետ և դիվանագետն է զբաղվում ճանապարհաշինությամբ, ես ոչինչ չեմ կարող ասել:
