Հայաստանին էապես առնչվող ցանկացած արտաքին քաղաքական իրադարձություն անմիջապես ի հայտ է բերում Հայաստանում թե ընդդիմադիր դաշտի, թե նաև մեդիա-փորձագիտական հարթության ինստիտուցիոնալ և բովանդակային մերկությունը: Մինչդեռ, սրանք ցանկացած պետության քաղաքական առողջության, ցանկացած պետական օրգանիզմի ֆունկցիոնալ ամբողջության և կենսունակության կարևորագույն տարրեր, բաղադրիչներ են, ընդ որում անկախ այդ պետության հասարակարգային բնույթից՝ ժողովրդավարական է, թե ամբողջատիրական: Խնդիրը քաղաքական մտքի և բովանդակության մշակումն ու գեներացումն է: Հայաստանի պարագայում սա առանցքային է նաև այն պատճառով, որ չկան միատարր տրամաբանության վրա կառուցվելիք ճկուն քաղաքականության ռեսուրսներ և Հայաստանը դրանց բացակայությունը պետք է փոխհատուցեր բազմազանությամբ, սակայն բովանդակային, այլ ոչ աղմկոտ բազմազանությամբ: Հայաստանում այսօր, և թերևս միշտ, եղել է լոկ աղմկոտ բազմազանություն, ու շարունակվում է: Սա կարող է ունենալ նաև իր որոշակի նշանակությունը, կարող է լինել օժանդակ գործոն, թեկուզ այդ բնույթով, սակայն ամենևին երկարաժամկետ չէ և զուրկ է այսպես ասած վերարտադրողական բնույթից: Այսինքն, սպառվում է, սակայն չի համալրվում, չկա բազային պաշար, այսպես ասած ռազմավարական ռեզերվ: Մինչդեռ, ռազմավարական ռեզերվի խնդիրը ոչ միայն պետության նյութական կամ պարենային անվտանգության դաշտում է: Ռազմավարական ռեզերվի խնդիրը ոչ պակաս կարևոր է նաև քաղաքական մտքի, քաղաքական բովանդակության իմաստով:
Հայաստանը զուրկ է քաղաքական մտքի և բովանդակության ռազմավարական ռեզերվից ու այդ հանգամանքը ակնառու է դառնում ցանկացած քաղաքական առանցքային իրադարձության պարագայում, որ կատարվում է անմիջականորեն Հայաստանին մոտ կամ Հայաստանից հեռու՝ սակայն փոխազդեցության իմաստով էապես առնչվող: Բացառություն չէր նաև իրավիճակը Ղազախստանում: Բացառություններ չեն լինելու նաև հնարավոր նոր իրավիճակները: Իսկ դրանք անկասկած լինելու են, թե կենտրոնասիական ռեգիոնում, թե արևելաեվրոպական ուղղությամբ, և թե կովկաս-մերձավորարևելյան: Համաշխարհային կյանքը շարունակում է գտնվել աշխարհակարգային հիբրիդային պատերազմի ռեժիմում, ինչը նշանակում է, որ ոչ մի ուղղությամբ չկա ամբողջական հանգուցալուծում և ցանկացած ստատուս-քվո առնվազն միջնաժամկետ հեռանկարում պարունակում է մարտահրավերներ ու ենթարկվելու է փոփոխության մեծ ու փոքր փորձերի:
Դժբախտաբար անփոփոխ է միայն Հայաստանի քաղաքական ինստիտուցիոնալ վակուումը: Անկասկած է, որ այն լցնելը կարճաժամկետ գործ չէ, սակայն ամբողջ հարցն այն է, թե որքանով է այդ խնդիրը գիտակցված ու ձևակերպված հասարակական-քաղաքական դաշտի լայն ճակատի համար, անկախ քաղաքական և գաղափարական հայացքներից ու կողմնորոշումներից: Որքանով է հասարակական-քաղաքական դաշտը ինստիտուցիոնալացման իրական շահառու, այլ ոչ թե խոսում է այդ մասին առիթների դեպքում հռչակագրային կամ երբեմն նույնիսկ ակադեմիական բաժակաճառերի տրամաբանությամբ: Համենայնդեպս այսօր գործնականում չափազանց քիչ է աշխատանքը, որ հասարակական-քաղաքական կյանքի տարբեր տրամաչափի ուժերը փորձում են անել իրապես ինստիտուցիոնալ մեխանիզմների ձևավորման ուղղությամբ, որոնք կարող են հավակնել քաղաքական մտքի և բովանդակության ձևավորման ինստիտուցիոնալ հարթակ դառնալուն, ըստ այդմ Հայաստանում աղմուկը խլացնելուն և քաղաքական մտքի ռազմավարական պաշար ձևավորելուն: Այդպիսի ջանքերը կամ փորձերը հազվադեպ են, որոնք առայժմ իրենք են պայքարում ընդհանուր աղմուկի մեջ խլանալու ռիսկի դեմ:
