Հայաստանն առաջին անգամ աշխատեցրել է ՀԱՊԿ մեխանիզմը, հայտարարել է Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղարը Հանրային հեռուստաըներության եթերում անդրադառնալով ՀԱՊԿ նախպագահող Հայաստանի որոշմանը: ԱԽ քարտուղարը նշել է, որ Հայաստանը գործել է դաշինքի պատասխանատու անդամի տրամաբանության շրջանակում: Հայաստանն իհարկե պատասխանատու անդամ է և այստեղ չկա որևէ կասկած, ընդ որում ոչ թե այսօր չկա՝ Ղազախստանի առնչությամբ գործողությունների համատեքստում, այլ չի եղել թերևս երբևէ: Ավելին, Հայաստանը թերևս եղել է ՀԱՊԿ միակ լիարժեք պատասխանատու անդամը, իսկ ահա մյուս անդամներն առնվազն Հայաստանի հանդեպ նվազագույնը տասնամյակից ավելի իրենց պահել են խիստ անպատասխանատու: Այս իրողություններն իհարկե ունեն խորքային քաղաքական, ռազմա-քաղաքական պատճառներ, ու որքան էլ տարօրինակ հնչի՝ զգալիորեն նաև օբյեկտիվ պատճառներ, որովհետև ՀԱՊԿ երևույթը, ինչպես առիթ եմ ունեցել արտահայտվել բազմիցս, իրականում դաշինք չէ, այլ ընդամենը Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական ազդեցության, աշխարհաքաղաքական ազդեցության և ռազմավարության համակարգի գործիք, տարր:
Ահա այս իրողության պայմաններում, անկասկած չափազանցություն է դիտարկել, թե Հայաստանն է աշխատեցրել ՀԱՊԿ մեխանիզմը: Ֆորմալ առումով իհարկե դա այդպես է, սակայն դե ֆակտո քաղաքական իրողության առումով այդ մեխանիզմը աշխատում կամ խափանվում է՝ չի աշխատում ՌԴ կամքով կամ շահագրգռությամբ: Իհարկե պետք չէ պատկերացնել այսպես ասած մեխանիկական գործողությամբ կամ ձեռքի շարժումով գործի դնելու կամ չդնելու իրավիճակ, ի վերջո քաղաքական կոնսուլտացիաները ամբողջությամբ բուտաֆորիա չեն, այդուհանդերձ լայն իմաստով առանցքայինը ՌԴ շահագրգռությունն է, անհրաժեշտության աստիճանը, ըստ որի էլ Մոսկվան հասնում է մյուս անդամների ցանկալի վարքագծի շուրջ համաձայնության:
Ահա այդ պատճառով, երբ Ղազախստանում իրավիճակը պահանջում է՝ ՀԱՊԿ-ը աշխատում է, իսկ երբ հայ-ադրբեջանական սահմանի առնչությամբ պահանջում է ՀԱՊԿ արձագանք, այն բացակայում է, որովհետև Ռուսաստանի ռազմա-քաղաքական հետաքրքրությունները չեն ենթադրում հակադրություն, այն էլ բաց հակադրություն Ադրբեջանի հետ: Սա մի կողմից պարզ, մյուս կողմից իհարկե բարդ իրավիճակ է, որում է նաև Հայաստանը՝ ընդ որում տարիների, տասնամյակների իրողությունների բերումով, ինչը այսօր փոխելը գործնականում անհնար է դե ֆակտո քաղաքական ռեժիմում: Միաժամանակ իհարկե դե ֆակտո անհնարինության շարքից է Հայաստանից «հայելային» արձագանք սպասելը կամ դիտարկելը՝ եթե դուք լռում եք հայկական հարցերում, մենք էլ կլռենք այն հարցերում, որոնք հետաքրքրում են ձեզ: Եթե Հայաստանը անգամ համեմատելի քաղաքական կշռային հարաբերակցության մեջ լիներ ՌԴ հետ, ապա այդ վարքագիծը գուցե և կլիներ դիտարկելի, սակայն այս պարագայում այդօրինակ դիրքավորումը նշանակելու էր պարզապես խանգարել Ռուսաստանին լուծել Ղազախստանում իր համար բավականին վտանգավոր սցենարով զարգացող ռեբուսը: Հայաստանը ունե՞ր ներկայիս ռեգիոնալ քաղաքական և աշխարհաքաղաքական իրողությունների պայմաններում նման արկածախնդրության գնալու իրավունք, հատկապես նկատի ունենալով այն, որ այդ վարքագիծը նշանակելու էր արգելակել Ռուսաստանի գործողությունները և այդպիսով ժամանակ շահել Թուրքիայի համար:
Իրավիճակը անկասկած մեղմ ասած հաճելիներից կամ հարմարավետներից չէ, սակայն միաժամանակ բավականին պարզ է գնահատման առնվազն հիմնական ելակետերի տեսանկյունից: Հետևաբար, մի կողմում անշուշտ ՀԱՊԿ ոչ դաշնակցային միջավայրի շարունակվող խնդիրն է, մյուս կողմում սակայն կոնկրետ փոքր-ռեգիոնալ և մեծ-ռեգիոնալ մասշտաբներում հատվող շահեր ու ռազմավարություններ, որտեղ Հայաստանից պահանջվում էր զբաղվել Ղազախստանով, ընդ որում ոչ միայն լոկ այն պատճառով, որ պետք է չխանգարել Ռուսաստանին, այլ որովհետև այս դեպքում բավականին շոշափելի էր Մոսկվայի հետ Հայաստանի ընդհանուր հետաքրքրությունը:
