«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ԱԺ պետական-իրավական հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանը:
Պարոն Վարդանյան, վերջերս 10 գերի վերադարձավ Ադրբեջանից, որոնցից կեսի նկատմամբ քրեական գործ է հարուցվել, կան արդեն կալանավորվածն եր:Ընդհանուր առմամբ ինչպե՞ս եք գնահատում հանգամանքը, որ շատերի գնահատմամբ, սա իրավական առումով լուրջ հետևանքներ կարող են առաջացնել:
Ես բազմիցս առիթ եմ ունեցել արտահայտվելու գերեվարման և գերեվարված անձանց իրավական ռեժիմի վերաբերյալ հարցերի մասին: Ինքնին գերեվարությունը, այսինքն ռազմական գործողությունների հետևանքով գերության մեջ հայտնվելը չի դիտարկվել, չի դիտարկվում և չպետք է դիտարկվի որպես քրեորեն պատժելի արարք: Սա որևէ եղանակով չպետք է ազդի հայրենադարձության ինստիտուտի վրա: Այլ կերպ ասած, ռազմական գործողությունների ավարտից հետո ռազմագերիներն անմիջապես պետք է հայրենադարձվեն, այստեղ չկա որևէ «բայց» ու որևիցե «եթե»: Սա միանշանակ է: Երրորդ արձանագրումը. անհետաձգելիությունը չափազանց կարևոր է ռազմագերիների վերադարձման հարցում: Այդ հարցում անհարկի ձգձգելը Ժնևյան կոնվենցիաներին կից առաջին լրացուցիչ արձանագրության համատեքստում դիտարկվում է որպես ռազմական հանցագործություն: Այսինքն ժողովրդական լեզվով ասած, բոլոր ռազմագերիները պարտադիր եղանակով պետք է հայրենադարձվեն և վերջ: Ինչ վերաբերում է ռազմական գերության մեջ հայտնվելու հանգամանքների քննությանը և որոշակի արձանագրումներին, ապա սա արդեն պետության և իր զինվորական ստորաբաժանման համապատասխան անդամի հետ որոշակի հարաբերությունների արդյունք է: Եթե անձը, օրինակ, կատարել է արարք, որը դիտարկվում է որպես քրեորեն պատժելի, և որի արդյունքում ստեղծվել է այնպիսի իրավիճակ, որ չկատարման հետևանքով անձը հայտնվել է գերության մեջ, ապա սա այլ հարց է: Այսինքն ինքնին հանգամանքների բերումով, մասնավորապես, օրինակ, վիրավորված լինելու դեպքում, ուժերի անհավասարության դեպքում, զինամթերքի ավարտի պարագայում գերության մեջ հայտնվելը, իհարկե, որևէ ձևով չի կարող դիտարկվել որպես հիմք պատասխանատվության ենթարկելու համար: Բայց չպետք է մոռանալ, որ զինվորականները գործում են հստակ կանոնակարգված միջավայրում, զինվորական ցանկացած գործողություն կանոնակարգված է օրենսդրությամբ: Չպետք է թյուրըմբռնում ձևավորվի, որ անձը զուտ գերի ընկնելու պատճառով ենթարկվում է քրեական պատասխանատվության: Նման ընթացակարգ չկա և չի եղել որևէ երկրում, և իհարկե, նման ընթացակարգը դատապարտելի է: Խոսքը վերաբերում է իր կողմից ստանձնած պարտավորությունների չկատարման հետևանքով անձի վարքագծին քրեաիրավական գնահատական տալուն, ինչը բացարչձակապես կապ չունի գերեվարության, գերեվարման հանգամանքների ու հայրենադարձման հետ:
Հնարավո՞ր է, որ մի երջանիկ օր, երբ բոլոր գերիներն ազատ արձակվեն, նրանցից շատերը պարզապես հրաժարվեն ու չցանկանան հայրենիք վերադառնալ, որովհետև կարող են այստեղ ենթարկվել քրեական պատասխանատվության:
Նորից եմ ասում, եթե անձը զուտ գերության մեջ հայտնվելու համար ենթարկվում է քրեական պատասխանատվության, սա բոլոր միջազգային ստանդարտներին հակասում է: Ինչ վերաբերում է մինչև գերեվարվելը, անձանց կողմից թույլ տված իրավաախախտումներին, ապա դրա համար նրանք կարող են ենթարկվել պատասխանատվության: Ինչպես ցանկացած քաղաքացի, որը խախտում է քրեաիրավական օրենսդրության նորմերով սահմանված պարտավորությունները: Ավելին ասեմ, Ժնևյան կոնվենցիան նախատեսում է այն ընթացակարգերը, թե ինչպես են վարվում գերության մեջ ինչ-որ արարքի համար պատասխանատվության ենթարկելու անձանց պարագայում:
Վերադարձած գերիներին կալանավորելը, պատասխանատվության ենթարկելը որոշակիորեն կմեծացնի՞ առաջնագծում կանգնած զինծառայողների պատասխանատվությունը, երբ նա գիտի, որ կարող է քրեական պատասխանատվության ենթարկվել զենքը վայր դնելու և հանձնվելու դեպքում:
Ես չեմ խոսում զենքը վայր դնելու և հանձնվելու մասին: Ես խոսում եմ զինվորական կանոնակարգերով, այլ իրավական ակտերով ՀՀ օրենսդրությամբ զինվորի կողմից ստանձնած պարտավորությունների կատարման կամ չկատարման մասին: Այսինքն չպետք է թյուր ըմբռնում լինի, որ անձը հայտնվել է գերության մեջ և դրա համար ենթարկվում է պատասխանատվության: Ոչ, ոչ և ևս մեկ անգամ ոչ: Բայց եթե անձը օրինակ, կանոնակարգերի խախտմամբ կատարել է այնպիսի արարք, որը քրեորեն պատժել է և որի համար պետք է ենթարկվի պատասխանատվության, ապա այստեղ որևէ նշանակություն չունի՝ անձը այդ արարքը կատարելիս հայտնվել է գերության մեջ, թե ոչ: Ի վերջո, մենք գործ ունենք մեկ միասնական անվտանգային և պաշտպանության միջավայրի հետ և այդտեղ յուրաքանչյուր զինվոր ունի իր պարտականությունները, որոնք պետք է կատարի: Սա չպետք է դիտարկվի որպես արդարացում հայրենադարձության ձգձգման համար: Բոլոր գերիները պետք է անվերապահորեն հայրենադարձվեն: