«Առաջին լրատվականը» զրուցել է գյուղատնտեսության նախկին փոխանախարար Գառնիկ Պետրոսյանի հետ՝ հողերի արտադրողականության բարձրացման և ֆերմերային տնտեսությունների ավելացման մեխանիզմների հարցերի շուրջ:
-Պարո´ն Պետրոսյան, օրերս Էկոնոմիկայի նախարարությունը համաժողով էր կազմակերպել՝ ուղղված Հայաստանում հողային բարեփոխումներին, որի ընթացքում առանցքային հարցերը հողակտորների միացման մեխանիզմների հղկման, ֆերմերային տնտեսությունների, հողօգտագործման արտադրողականության ավելացման խնդիրներն են: Որպես ոլորտի բարձրաստիճան նախկին պաշտոնյա, ի՞նչ եք կարծում բավարար են մեր պայմաններում՝ արագ անցում կատարելու ֆերմերային տնտեսությունների:
– Համաձայն եմ, հողերի մասնատվածությունը Հայաստանի համար լուրջ խնդիր է և առաջացել է դեռևս 90-ականներից՝ հողերի բաժանման ժամանակից, երբ մարդկանց հողերը սխալ քաղաքականության արդյունքում տարբեր վայրերում տվեցին: Հիշեցնեմ, որ դեռևս 90-ականներից խնդիր դրվել էր ստեղծել կոլեկտիվ տնտեսություններ, բայց, ցավոք, մնաց թղթի վրա՝ չնայած նրան, որ 91 թվականին ունեցել ենք գյուղատնտեսական կոլեկտիվներ և ընդամենը պետք էր զարգացնել այն: Մինչդեռ մենք սկսեցինք վարել ոլորտային սխալ, անհասկանալի քաղաքականություն: Արդյունքում կոոպերատիվները ստացան իրավաբանական կարգավիճակ և մտան հարկային դաշտ,իսկ մենատնտեսները արտոնյալ կարգաավիճակով դուրս մնացին հարկային դաշտից: Կոոպերատիվները այդպիսով սկսեցին լուծարվել ՝ հայտնվելով մենատնտեսների հետ հարկային անհավասար պայմաններում, քանի որ նրանք պարտավոր էին տեղեկանքներ տրամադրել՝ ի տարբերություն մենատնտեսների: Հետագայում շարունակաբար դիտվեց տնտեսության անկում, արտագաղթ,գյուղատնտեսական տեխնիկայի անհիմն սեփականաշնորհում,անհավասարաչափ բաշխում, և ավելի խորացան խնդիրները ու հեռացանք բարեփոխման այդ նպատակներից: Այդպես, մինչև մեր օրերը: Դրանից հետո տեղի են ունեցել օրենսդրական փոփոխություններ,օրինակ՝ հողային օրենսգիրքը հաջող բարեփոխումների ենթարկվեց, բայց այդպես էլ չհասանք դրան,որ հողերի միավորման, համատեղ օգտագործման հարցը լուծվի: Հիմա նորից Ֆինանսների նախարարությունը փորձ է անում՝ այսպես ասած «ճնշումներով», մարդկանց պարտադրելով, տնտեսական լծակներ օգտագործելով միավորել այդ հողերը: Այստեղ թյուր կարծիք կա,որ այդ միավորումով,խոշոր ֆերմերային տնտեսություններով խնդիրները կլուծվեն,գյուղացիների եկամուտները կավելանան,հողի մշակումը արդյունավետ կդառնա միանագամից: Գաղափարը ողջունելի եմ համարում, ավելին՝ իմ երազանքներից մեկն է եղել, սակայն մեր իրավիճակը չի նպաստում դրան. մեր գյուղացին չի ցանկանա միավորել հողերը, նրան շահագրգռող մոտիվացիա չկա: Իսկ օրենք ,նախագիծ մշակողներից որևէ մեկը չի հասկանում դա, որևէ մեկը չի պատկերացնում՝գյուղացին ուզում էթե ոչ: Սա ասում եմ այն համոզմունքով,որ միամտություն է կարծել՝դրանով կլուծվեն հողամշակաման խնդիրները կամ կբարձրացվի արդյունավետությունը,մշակման տոկոսը: Միամտություն է նաև այն խոստումն ու պատկերացումը, որ աշխատատեղեր են ստեղծվելու, աշխատավարձն է բարձր լինելու, բայց չի ասվում՝ կլինեն գյուղացիներ,որ կմնան առանց աշխատանքի և հարց է՝ ինչպես են իրենց ապրուստը վաստակելու այդ մարդիկ: Հետևաբար հող չմշակողները պետք է ապահովվեն այլընտրանքային աշխատանքով: Այսպիսով՝ այս օրենքը, նախագիծը իրականացնելու համար՝ համալիր լուծում է պետք, նախնական պայմանների ապահովում, աստիճանաբար,քայլ առ քայլ , տարիների համբերատար աշխատանք, ոչ թե՝ միանգամից, մեկ հրովարտակով: Օրինակի համար նշեմ մի քանի պատճառ՝ ինչու չենք կարող արագ այդպիսի հույս ունենալ, քանի դեռ գնաճ է գրանցվում ամեն ապրանքների հարցում,այդ թվում՝ գյուղտեխնիկայի, թունաքիքմիկատների, բացի գյուղմթերքի: Օրինակ՝ հացահատիկը, խաղողը վաճառվում են ընդամենը 50-100 դրամով: Կարտոֆիլը միայն այս տարի է աննախադեպ գնաճ գրանցել, բայց գիտենք՝ միշտ եղել է շատ ցածր գնով և ունեցել է իրացման լուրջ խնդիրներ: Այս տարվա գները պայմանավորված է նախ գարնանային դաժան երաշտով, ապա ոռոգման ջրի լուրջ խնդիրներով: Տարածաշրջանում իրավիճակի փոփոխությամբ պայմանավորված՝ կարտոֆիլը ավելի մեծ քանակով է արտահանվում, և ներքին շուկայում պակասուրդից գնաճ է առաջացել այնքան, որ երբեմն հարց է բարձրացվում գնաճի համար միջամտել ,սակայն դա անթույլատրելի և անարդար եմ համարում, որովհետև նույն գյուղացին կասի՝ երբ իրացման խնդիր ունեի,պետությունը ինչու ոչինչ չէր կարողանում,բայց գնաճի դեպքում միջամտում է:
-Մեզ մոտ հողերի մշակման գործակիցը ընդամենը 50 տոկոս է: Ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ է այդպես և ի՞նչ է անհրաժեշտ հողի մշակման մակարդակը, արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: Համաժողովում խոսվեց, որ չմշակողներին կամ ճնշելու են կամ ստիպելու են աճուրդով տալ մշակման:
-Ճիշտ հարց եք ասում՝ ընդհանուր առմամբ այսօր չեն մշակում մշակովի հողերի 50 տոկոսը, հետևաբաար առաջին հերթին մի հարցի պիտի պատասխանենք՝ ինչու գյուղացին հող չի մշակում: Պատճառը մեկն է՝ այնքան անարդյունավետ է հողը մշակելը, որ մարդիկ հրաժարվում են: Օրինակ՝ այս տարի բավականին շատ խաղող ունեինք, բավականին բարձրորակ ամեն ինչով, բայց իրացման խնդիրների պատճառով հինգ տոննա խաղողը մնացել, չամիչ էր դառնում; Գյուղացին չգիտեր՝ ինչ աներ: Սա նշում եմ՝ ցույց տալու համար՝ խնդիրները շղթայական են, փոխկապակցված, իսկ մենք ուզում ենք այդ շղթայից մի օղակը վերցնել և լուծել մյուսներից անկախ: Ոչ ոք չի կարող տվյալ մարդուն ստիպել՝ որևէ ձևով հրաժարվել իր հողից կամ ստիպել աճուրդով տալ,ոչ ոք իրավականորեն չի կարող ստիպել: Բացի այդ՝ հնարավոր է՝այդ մարդը այս տարի չի ուզում մշակել,մյուս տարի ուզում է: Այսքան տարի պրակտիկ զբաղվելով գյուղատնտեսությամբ՝ հասկացել եմ՝ շատ դժվար է այսքան սահմանափակ բյուջեով, ներդրումներով լուծումներ գտնել: Այստեղ նաև հաշվի չի առնվում ճանապաարհների խնդիրը; Օրինակ՝ Լարսի ճանապարհին օրերով սսպասելու արդյունքում կա ապրանքի,բերքի կորստի մեծ ռիսկ, բացի դա՝ խանգարող հանգամանք է նաև քաղաքական դաշտի վայրիվերումները : Նորից եմ ասում՝ լավն է գաղափարը, բայց մեխանիզմները պետք է ճիշտ մշակվեն, տարբեր տեսանկյունից՝ սոցիալական խնդիրները հաշվի առնելով: Մարդկանց հետ պետք է խոոսել, բացատրել, քննարկել նրանց հետ հանգամանորեն:
