«Առաջին լրատվականը» զրուցել է Ինժեներ, էներգետիկ, վերլուծաբան, Տեխնիկական գիտությունների թեկնածու Արա Մարջանյանի հետ նոր ատոմակայան կառուցելու հարցերի շուրջ:
–Պարո´ն Մարջանյան, ամիսներ առաջ Մոսկվայում վարչապետ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ Պուտինի հետ քննարկել է Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման հնարավորության մասին։ Վերջերս նորից ակտիվ շրջանառվում են այդ խոսակցությունները: Ի՞նչ կասեք այսպիսի հնարավորության մասին: Ձեր կարծիքով մեզ համար քաղաքական –տնտեսական, տեխնոլոգիական և այլ առումներով ավելի ձեռնտու չէր լինի՞ կառուցել այն ԵՄ արևելյան գործընկերության շրջանակում սպասվող միջոցների օգտագործմամբ: Մյուս կողմից՝ 2017 թվականի նոյեմբերի 24-ին Բրյուսելում Հայաստանի և ԵՄ միջև ստորագրված համաձայնագրով, որի կողմ է նաև «Եվրոատոմը», Հայաստանը, պարտավորվել է փակել Մեծամորի ատոմակայանը՝ համաձայնագրի նույն կետում նաև նշելով, որ համարժեք հզորությունների թողարկումից հետո։
-Նոր ատոմակայանի կառուցումը Հայաստանի համար կարևոր խնդիր է, որի պատճառը, ինչպես նշեցիք Ձեր հարցում, ԵՄ համաձայնագրի 42-րդ կետով ատոմակայանի 2-րդ բլոկի փակելու պարտավորությունն է, բացի այդ՝ նույն հոդվածում նշված մեկ այլ անհրաժեշտ դրույթը, ըստ որի, այն կարող է փակվել միայն համարժեք էներգետիկ հզորությունների թողարկման առկայության դեպքում: Իսկ մեր դեպքում համարժեք հզորությունը նշանակում է նոր ատոմակայանի կառուցում,որովհետև Հայաստանի էներգետիկ աղբյուրները չունեն ամենակարևոր հատկությունը՝ երաշխավորված հզորություն: Այդ հանգամանքն է, որ Մեծամորի ատոմակայանը և Որոտանի Կասկադը ամենակարևոր օբյեկտներն են էներգետիկ անվտանգության ապահովման տեսանկյունից: Ինչ վերաբերում է ՌԴ-ի հետ համագործակցության և այնտեղի ներդրումներով ատոմակայան կառուցելու հարցին,ապա ես գտնում եմ, որ դա բնական է և արդյունավետ մեզ համար, որովհետև նախ՝ Ռուսաստանը համարվում է ատոմակայանների կառուցման մեջ աշխարհի մակարդակով լուրջ փորձառություն ու տեխնոլոգիական գիտելիքներ կուտակած առաջատար տերություն,ավելին ասեմ՝ այս առումով չկա նման կարողությունների տեր մեկ այլ երկիր,որը կհամեմատվի վերջինիս հետ: Ընդ որում՝ խոսքս վերաբերում է թե´ Ֆրանսիային, թե´ Կանադային, թե´ ԱՄՆ-ին, թե´ Ճապոնիային, թե մնացած երկրներին: Երկրորդը՝ Հայաստանն ու Ռուսաստանը այս ոլորտում ունեն սերտ համագործակցության հարուստ փորձ և կուտակված որոշակի մոտեցումներ,կադրային ներուժ: Վերջերս ինձ հաջողվեց գտնվել ՌԴ-ի Կոլա քաղաքի ատոմակայանում և հանդիպել մարդկանց հետ, ովքեր աշխատել էին Հայաստանում և քաջատեղյակ էին մեր խնդիրներից, պատրաստակամություն էին հայտնում շարունակաբար աջակցել մեզ այդ հարցերում: Երրորդը՝ ինչ վերաբերում է Արևելյան գործընկերության երկրների հասանելի միջոցների օգտագործելուն, չեմ կարծում՝ կա նման հնարավորություն, ինչպես նաև կոնկրետ Ֆրանսիայի հետ համագործակցելու հավանականություն:
Այստեղ խնդիրը գալիս է մեզանում Արևելյան գործընկերության մասին ձևավորված որոշակի թյուրըմբռնումներից, մամուլում տարածվող ոչ ճշգրիտ տեղեկություններից, մեկնաբանություններից: Օրինակ՝ սխալ տպավորություն կա մեզ մոտ, որ ԵՄ միջոցները հատկացվել է միայն վերջերս 2,6 միլիարդ չափով: Այդպես չէ.դա TMT ծրագիրն է, որը հաստատվել է 7 տարի առաջ, իսկ գումար տրամադրվել է 5 տարի առաջ՝ կես միլիարդ եվրոյի չափով: Այդ միջոցները նախատեսված են եղել ենթակառուցվածքների, ճանապարհների շինարարության, նաև ժողովրդավարության ինստիտուտների զարգացման, կայացման, դատա-իրավական համակարգի բարելավման և այլ ուղղություններով, որոնց մեջ չի տեղավորվում ատոմակայանի շինարարությունը: Բացի այդ՝ Արևելյան գործընկերության ոչ մի երկիր ատոմակայանի կառուցման մեջ չունի այն փորձառությունը, որն ունի Ռուսաստանը: Ֆրանսիան, այո´, ունի ատոմակայանների կառուցման մի քանի տասնյակ տարիների փորձ, բայց երբեք Ֆրանսիան ուղիղ չի հայտարարել, չի առաջարկել Հայաստանին՝ ատոմակայան կառուցելու մտադրության մասին: Մյուս կողմից՝ Հայաստանը ևս, կաշկանդված չէ ռուսական կազմակերպություններից բացի, համագործակցել այլ երկրների կազմակերպությունների հետ, որևէ սահմանափակումներ չունի: Օրինակի համար կարող եմ նշել Մեծամորի ատոմակայանի երկրորդ բլոկի վերանորոգման գործընթացը,երբ ռուսական կազմակերպությունների հետ համագործակցել ենք ուրանի թրծման տեխնոլոգիաների հարցում, որին, ի դեպ, աշխարհում տիրապետում է միայն Ռուսաստանը, իսկ ատոմակայանի անվտանգության, արդյունավետության բարձրացման հարցերով համագործակցել ենք ՝ արևելյան, հյուսիսային, կենտրոնական Եվրոպայի երկրների կազմակերպությունների հետ:
–Ըստ Ձեզ՝ ինչի՞ց է ստեղծվել թյուր պատկերացումները այս հարցերում: Դրանք պայմանավորվա՞ծ են այս հարցի խիստ քաղաքականացմամբ:
-Կարծում եմ՝ այդ թյուրըմբռնումները առաջին հերթին կապված են խնդրի մասին ոչ ամբողջական կամ ոչ ճշգրիտ տեղեկացվածություն ունենալու հետ: Երկրորդ հերթին՝աշխարհաքաղաքական դիրքորոշումներից, կողմնորոշվածությունից: Կրկնում եմ՝ ԵՄ արևելյան գործընկերության տրամադրած միջոցները ունեն հստակ ուղղություններ, և դրանց մեջ, ինչպես 5 տարի առաջ, այնպես էլ հիմա, չի կարող ատոմակայանի կառուցումը ներառվել նաև տարողունակության առումով: Բայց ինքնին այդ ծրագիրը մեզ համար շահավետ, կարևոր է, և արդյունավետ կլինի, եթե այդ միջոցները ներդրվեն նախանշված ուղղություններով՝ ճանապարհաշինության, ենթակառուցվածքների, կամուրջների, կրթական-մշակութային հաստատությունների կառուցման ուղղություններում և այլն,ինչն էլ, կարծեմ, այժմ արվում է, ընթացքի մեջ է:
