«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է իսրայելցի հրապարակախոս, քաղաքագետ Ավիգդոր Էսկինը։
-Պարոն Էսկին, ի՞նչ եք մտածում իրանա-ադրբեջանական հարաբերությունների լարվածության մասին: Հատկանշական է, որ Ադրբեջանի գործողություններն Իրանում կապում են Իսրայելի ազդեցության հետ։ Ո՞րն է Իսրայելի դերն այս հարցում:
–Իրանի քաղաքականությունը մշտապես խճճված է եղել։ Քչերն են ուսումնասիրում գաղափարախոսությունն ու իրական քաղաքական գործելակերպը այս երկրում: Այստեղից էլ գալիս են դրա նպատակների և խնդիրների մասին անհասկանալիությունը: Սկսենք նրանից, որ Թեհրանում ոչ ոք չի խոսում Իրանի ներսում Ադրբեջանի գործողությունների մասին: Նրանք ենթադրում են, որ Այաթոլլահի ռեժիմի համար վերջին ջախջախիչ գործողություններն իրականացվել են Իսրայելի կողմից և դուրս են եկել Ադրբեջանի տարածքից: Ահա թե ինչ նկատի ուներ գերագույն առաջնորդ Խամենեին, երբ նա կոչ արեց լուծել Բաքվի հետ հարաբերությունների բոլոր հարցերն առանց արտաքին ուժերի միջամտության: Խամենենիի այս հայտարարությունը կարող է լավատեսություն ներշնչել: Եթե Իրանը հրաժարվի Գազայի հատվածում ՀԱՄԱՍ -ին և Իսլամական ջիհադին աջակցելուց և դադարեցնի Իսրայելի ներսում ահաբեկիչներին ուղիղ օգնությունը, ապա Երուսաղեմի և Թեհրանի միջև հակամարտությունն անմիջապես կթուլանա: Մերձավոր Արևելքում ամբողջ իրավիճակը կթուլանա, եթե Իրանը դադարեցնի Սաուդյան Արաբիայի և Եմենի դեմ իր ագրեսիվ գործողությունները: Այնուամենայնիվ, ինչպես հասկանում ենք ՝ Խամենեին այլ բան նկատի ուներ։
-Իրանը լայնածավալ զորավարժություններ է անցկացնում և հայտարարում տարածաշրջանում սահմանների փոփոխման անթույլատրելիության մասին: Ի՞նչ դիտարկումներ կան այս ամենի վերաբերյալ Իսրայելում:
–Իրանը մշտապես աջակցել է տարածաշրջանում սահմանների փոփոխությանը ՝ հօգուտ Ադրբեջանի: Պատերազմի ժամանակ Այաթոլլահ Խամենեին միանշանակ արտահայտվեց. Հայաստանը պետք է Ադրբեջանին տա բոլոր տարածքները, ներառյալ Ղարաբաղը: Խամենեիի խորհրդական Ալի Աքբար Վելայաթին ուղիղ մեկ տարի առաջ խոսեց նույնիսկ ավելի կտրուկ և համեմատեց «Հայաստանի կողմից Ղարաբաղի և շրջանների օկուպացիան» «Իսրայելի կողմից Պաղեստինի օկուպացիայի» հետ: Միևնույն ժամանակ, կան անհասկացվածություններ Իրանի և Ադրբեջանի միջև: Թեհրանում շատերը հյուսիսային հարևանին դիտարկում են որպես պատահական տարածքային միավոր, որը հետագայում պետք է փոխանցվի շիական կայսրությանը: Իրանն ինքն է ապրում քսանից երեսուն միլիոն ադրբեջանցիների, այդ թվում ՝ գերագույն առաջնորդ Խամենեիի հետ: Ադրբեջանում ոմանք ոգևորվածությամբ են նայում Իրանի հյուսիս, որտեղ ապրում են իրենց ցեղակիցները:
-Կարո՞ղ է Հայաստանը օգտվել իրանա-ադրբեջանական լարված հարաբերություններից:
–Հայաստանը մասնակցեց իրանական ռազմական ծրագրերին իննսունական և երկու հազարական տարիներին: Սակայն այսօր դրա գիտական ներուժը թուլացել է, և անհասկանալի է, թե ինչ կարող է առաջարկել Երևանը Թեհրանին: Այսօր Հայաստանը մեծապես թուլացել է պատերազմի, սոցիալական ճգնաժամի և բնակչության շարունակվող արտագաղթի պատճառով: Նաև չպետք է չափազանցնենք Ադրբեջանի և Իրանի միջև առաջացած տարաձայնությունների լրջությունը: Այս պահին ամբողջ աղմուկը պայմանավորված է Իսրայելի մի քանի ենթադրյալ ռազմական գործողություններով: Ադրբեջանը նման ճգնաժամից շահում է հռետորաբանության մակարդակով: Սա բարձրացնում է Բաքվի հեղինակությունը ԱՄՆ -ում և արևմուտքում: Բայց ամեն ինչ հռետորաբանությունից այն կողմ չի անցնի: Իրանը պատերազմի արդյունքում հայտնվեց ղարաբաղյան հակամարտության լուսանցքում: Մենք կարող ենք արձանագրել Մոսկվայի և Անկարայի դիրքերի ամրապնդման մասին, բայց ոչ Թեհրանի: Այաթոլլայի ռեժիմը չի կարող իրական և կառուցողական բան առաջարկել Հայաստանին և Ադրբեջանին:
-Ադրբեջանի և Իրանի միջև վիճելի հարցերը պետք է լուծվեն առանց արտաքին ուժերի միջամտության: Այդ մասին կիրակի օրը հայտարարել է Իրանի ղեկավարի պաշտոնակատար այաթոլլահ Ալի Խամենեին: Ի՞նչ ուժեր կարող են միջամտել այդ գործընթացներին:
-Բաքվի և Թեհրանի միջև վիճահարույց հարցերը կլուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով։
