Սեպտեմբերի 29-ին Սոչիում տեղի ունեցած Պուտին-Էրդողան բանակցությունից հետո երկու կողմերի քաղաքական հայտարարությունները բավականին սուղ են: Առավել ևս տաք հետքով չեղան մեկնաբանություններ թե հենց նախագահներից, թե նրանց խոսնակներից, թե արտգործնախարարություններից: Հնչեցին միայն կցկտուր գնահատականներ արդյունավետ բանակցության մասին: Իհարկե, ժամանակի ընթացքում կլինեն պաշտոնական և ոչ պաշտոնական տեղեկատվական հոսքեր, արտահոսքեր և այլն, սակայն հանդիպմանը հաջորդած գրեթե մեկօրյա այսպես ասած «լռության» հանգամանքը վկայում է, որ երեք ժամ տևած հանդիպումն անցել է ոչ այնքան համաձայնության կամ փոխհամաձայնության մթնոլորտում: Հարցերի աննախադեպ լայն շրջանակի մասին ավելի վաղ ազդարարել էր ՌԴ նախագահի մամուլի խոսնակ Պեսկովը:
Հայտնի էր, որ Պուտինն ու Էրդողանը հատկապես սուր քննարկում կունենան Սիրիայի Իդլիբի հարցում: Այդ իմաստով հայտարարվել է, որ պայմանավորվել են պահել ստատուս-քվոն: Մինչդեռ, ռուս-թուրքական հարաբերությունը ներկայումս ներառում է ոչ միայն Իդլիբը, Սիրիան, և ոչ միայն Կովկասը՝ Արցախը: Ավելին, այդ ուղղությունները թերևս գոնե այս պահի դրությամբ նվազ կնճռոտն են: Մինչդեռ ահռելի կնճիռներ են Ուկրաինայից մինչև Աֆղանստան, միջինասիական ռեգիոն: Թուրքիայի նախաձեռնությամբ Թյուրքական պետությունների գործակցությունը վերածվում է ռազմա-քաղաքական կազմակերպության, որի կենտրոնը կլինի Ղազախստանում՝ ԵԱՏՄ և ՀԱՊԿ անդամ երկրում: Սա Մոսկվայի համար լրջագույն մարտահրավեր է:
Միաժամանակ, անկասկած է որ կնճիռներ են ավելանում Բալկաններում: Սոչիից առաջ Էրդողանը հենց այնտեղ էր օրերս, ուր հնչեցնում էր իր ծավալապաշտական հավակնությունները, Բալկանների հանդեպ Թուրքիայի մեղմ ասած անտարբերությունը: Իսկ դա տեղի է ունենում Կոսովոյի և Սերբիայի սահմանին լարումով: Անկասկած է, որ Թուրքիան ավելի ու ավելի լայն ճակատով է «պարտադրվում» Ռուսաստանին, էլ ավելի մոտենալով Կրեմլի ռազմավարական «կարմկր գծերին»: Հատկանշական է, որ Սոչիում հանդիպմանը զուգահեռ տեղեկություն է տարածվում Կիևում ռուս-թուրքական համաձայնագրի ստորագրման մասին՝ Ուկրաինայում Բայրաքթարների սպասարկման կենտրոն հիմնելու վերաբերյալ: Դրանք անշուշտ պատահականություններ չեն:
Ակնհայտ է, որ ռուս-թուրքական սակարկությունների պատմա-քաղաքական շրջանակը նեղանում է, առաջացնելով էական բարդություններ և Անկարային ու Մոսկվային դնելով բավականին բարդ խնդիրների առաջ: Եվ դա մի պարագայում, երբ թե Պուտինը, թե Էրդողանն ունեն նաև ներքին բավականին լուրջ քաղաքական խնդիրներ: Եվ, եթե սակարկության լայն դաշտի պայմաններում նրանք կարող էինք միմյանց օգնել նաև այդ ներքին խնդիրները հարթելու գործում, այժմ արդեն սահմանափակվում է նաև այդ դաշտում փոխօգնության հնարավորությունը: Իրավիճակը նրանց համար անելանելի չէ, սակայն երկուստեք ավելի ու ավելի են զգալու ԱՄՆ հետ պայմանաբորվելու կարիքը, խորքային առումով սկսելով մրցակցել այդ հարցում: Ռուս-թուրքական թե մերձեցումն ու սերտացումը, թե նաև ճգնաժամային հեռանկարը հավասարապես ռիսկ է Հայաստանի համար: Ռիսկ է եղել միշտ, առավել ևս այժմ՝ պարտադրված պատերազմից ու պարտությունից հետո: Օրերս ընթերցողի դատին ներկայացված հոդվածում խոսել էի այն խնդրի մասին, որ Հայաստանը հետխորհրդային երեք տասնամյակում չի կարողացել մշակել հայկական պետականության գլխավոր, առանցքային հարցի՝ Թուրքիայի խնդրի լուծման, կառավարման բազմաշերտ ինստիտուցիոնալ մեխանիզմ: Այդ իմաստով խոսքը նաև հենց ռուս-թուրքական հարաբերության փուլային վայրիվերումների կառավարման հնարավորության մասին է: Այդ խնդրի ծանր ազդեցությունը չեզոքացնում էր Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափը, որը սակայն ԱՄՆ-Ռուսաստան դիմակայության պայմաններում դառնալով նվազ կենսունակ և ակտիվ, պասիվանալով, Հայաստանի համար ծանր զգալի դարձրեց ռուս-թուրքական հարցն իր անկառավարելիությամբ: Հիմա, պատերազմին հաջորդած այս իրավիճակում մտածել դրա արդյունավետ կառավարման հնարավորության մասին, բարդ է, հնարավորությունը՝ սուղ, Հայաստանին պետք է ժամանակ: Այդ իմաստով դրական կարող է լինել այն աշխուժությունը, որ նշմարվում է Մինսկի խմբի ձևաչափում: Դա իհարկե Հայաստանի համար բացարձակ կոմֆորտ և ռիսկերից զերծ ձևաչափ չէ, սակայն միջավայր է, որը թույլ կտա կառավարել գլխավորը՝ ռուս-թուրքական հարաբերության հիբրիդային ռիսկը ու շահել ժամանակ՝ վերականգնվելու և այդ ռիսկը կառավարելու հավելյալ մեխանիզմների ուղղությամբ աշխատելու համար: