Հաճախ է հնարավոր լսել արտահայտություն, թե Հայաստանը պետք է անցնի նախաձեռնողական արտաքին քաղաքականության: Այդ հարցը հնչում է փորձագիտական հարթակներից, քաղաքական հարթակներից, հնչել է նախկինում, երբ Հայաստանում դեռ տեղի չէր ունեցել թավշյա հեղափոխությունը, հնչել է հեղափոխությունից հետո, հնչում է պատերազմից հետո: Եվ թվում է, որ խոսքն անառարկելի մի իրողության մասին է, որից տարբեր բան ասելը ուղղակի անհնարին է:
Ինչպես կարող ես ասել, որ արտաքին քաղաքականությունը չպետք է լինի նախաձեռնողական, չպետք է լինի ակտիվ: Ամբողջ հարցը սակայն այն է, որ այս մասին ծավալվող «խոսույթում» բացակայում է կարևորագույնը՝ իսկ ինչպե՞ս պետք է վարվի այդ նախաձեռնողական, ակտիվ արտաքին քաղաքականությունը, առանց համարժեք տնտեսական բազայի, ռեսուրսների: Մեզանում կա բարձրաձայն կամ չբարձրաձայնված մի պատկերացում, որ արտաքին քաղաքականությունը պարզապես կողմնացույցի բոլոր ուղղություններով ինչ որ աշխատանք է, քաղաքական հայտարարություններ, քաղաքական տեքստեր, գործընկերության հավաստիացումներ և այլն:
Այն դեպքում, երբ ժամանակակից աշխարհաքաղաքականությունն ու աշխարհտնտեսությունը գերշաղկապված երևույթներ են, մեկը մյուսով պայմանավորված, մեկը մյուսի համար մղվող, ծառայող: Եվ հետևաբար, որևէ արտաքին քաղաքականություն այնքան է և այնպիսին է, որքան տնտեսական կարողություններն են, տնտեսական իրողությունները, բազան՝ լինի դա ստվերային, թե ամբողջապես թափանցիկ: Իհարկե զուտ որևէ սուբյեկտի արդյունավետության համար նախընտրելի է թափանցիկ, կոռուպցիոն ռիսկերից զերծ տնտեսական հենքը, սակայն սա արդեն տվյալ սուբյեկտի ներքին հարցն է, կախված առանձին իրողություններից:
Սակայն մի բան անհերքելի է, որ արտաքին քաղաքականությունը ուղիղ համեմատական է տնտեսական բազային: Հետևաբար, երբ խոսակցություն է ծավալվում այդ ուղղությամբ, ապա թերևս առավել առարկայական բնույթ կարող է ստացվել այն դեպքում, երբ բացի ընդհանուր քաղաքական ուղենշումներից և «այս կամ այն ազդակին պատասխանելու» ավանդական ձևակերպումներից, էական խոսակցություն ծավալվի Հայաստանի տնտեսական կոնցեպտի և միջազգային խաղացողների հետ տնտեսական ընդհանուր շահերի վերաբերյալ: Իսկ այստեղ, որքան էլ չհնչի տարօրինակ, միակ թեման մնում է Հյուսիս-Հարավը, այն էլ ակնհայտորեն շոշափելի վերապահումներով: Մինչդեռ, խոսել արտաքին և անվտանգային քաղաքականությունից հիմնավոր, առարկայական կերպով, բայց չշոշափել տնտեսական բազայի, ներքին ու արտաքին տնտեսական շահերի խնդիրը, դրա նուրբ շերտերը, կնշանակի զբաղվել միայն պարզ հռչակագրային աշխատանքով: