ԵԽԽՎ աշնանային նստաշրջանում բանաձև է ընդունվել Արցախի դեմ պատերազմի հումանիտար հետևանքների վերաբերյալ: Նշանակալի է ոչ միայն բովանդակությունը, այլև այն, որ Բանաձևի վերնագրում արձանագրված է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հանգամանքը, չնայած այն հայտարարություններին, որ անում է Ալիևը՝ կոչ անելով միջազգային հանրությանը մոռանալ Լեռնային Ղարաբաղ հասկացությունը: Ալիևի այդ կոչերի քաղաքական և հոգեբանական մոտիվներին անդրադարձել եմ: Ինչ վերաբերում է ԵԽԽՎ բանաձևին, ապա այն պարունակում է իհարկե մեզ համար կարևոր այլ ասպեկտներ, կապված պատերազմին, դրա ընթացքում Ադրբեջանի և Թուրքիայի գործողություններին, մարդասիրական հետևանքներին, ռազմագերիների խնդրին և այլն:
Միաժամանակ պետք է նկատի ունենալ այն, որ ԵԽԽՎ-ն այն քաղաքական կառույցը չէ, որի բանաձևը իր ազդեցությունը կթողնի ընթացիկ քաղաքական կամ ռազմա-քաղաքական իրավիճակի վրա: Այդուհանդերձ այդ ամենում կարևոր է արձանագրել թերևս մի բան: Հայաստանը պետք է դիվանագիտական-քաղաքական մեծ ջանք գործադրի այսպես ասած հետպատերազմյան թղթապանակ կազմելու համար: Այդ թղթապանակն անհրաժեշտ է լինելու թե իրավական, թե քաղաքական-դիվանագիտական գործընթացները սպասարկելու համար: Իսկ այդ առումով պետք է պատրաստվել տևական պայքարի, հետևաբար անել ամեն ինչ, որպեսզի միջազգային տարբեր կառույցներում, տարբեր երկրներում ընդունվեն արցախյան 44-օրյա թուրք-ահաբեկչական պատերազմի մասին բանաձևեր, որոնք կարտահայտեն Արցախի ժողովրդի դեմ կիրառված ուժային գործողությունների անհամաչափությունը, մարդասիրական կանոնների խախտումը, ռազմական հանցագործությունների բնույթը: Տարիներ շարունակ Ադրբեջանը պատրաստում էր իր թղթապանակը, տարբեր միջազգային կառույցներում, այդ թվում ԵԽԽՎ-ում հասնելով տարատեսակ զեկույցների և բանաձևերի: Հիշարժան է այդ իմաստով 2004-2005 թվականը, երբ Հայաստանում կոալիցիոն կառավարության ՀՀԿ և ՀՅԴ անդամները փորձում էին միմյանց վրա գցել ԵԽԽՎ-ում ադրբեջանամետ բանաձևի ընդունման պատասխանատվությունը, հայտարարելով անգամ, թե այդ բանաձևից «նավթի հոտ» է գալիս: Նավթի, թե խավիարի հոտով, Բաքուն այդուհանդերձ քայլ առ քայլ կուտակում էր «թղթապանակ», որով փորձում էր պատրաստել իր ռազմական ագրեսիայի հիմքը:
Հատկանշական է Սարսանգի ջրամբարի հարցով 2016-ին ընդունված բանաձևը, որից կարճ ժամանակ անց Բաքուն սկսեց ապրիլյան քառօրյան և հարվածային ուղղություններից մեկը հենց Սարսանգն էր: Այժմ թղթապանակ պատրաստելու հերթը Հայաստանինն է և պետք է անել առավելագույնը, քաղաքական իրողությունների զարգացմանը զուգահեռ այդ ուղղությամբ աշխատելու համար: Խոսքն իհարկե որևէ ռազմական գործողության լեգիտիմություն պատրաստելու մասին չէ, այլ Արցախի ինքնորոշման իրավունքի միջազգային ճանաչման լեգիտիմ հիմքեր ձևավորելու, խորացնելու, ամրացնելու և այդպիսով նաև նոր ռազմական ագրեսիայի ռիսկերը չեզոքացնելու մասին: Հայաստանին և Արցախին ներկայումս անհրաժեշտ է առավելագույնս արդյունավետ լինել այդ հարցում, այլ ոչ պաթետիկ, բայց իրատեսականությունից հեռու հավակնությունների:
