«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Քրիստոնեա–ժողովրդավարական կուսակցության ղեկավար Լևոն Շիրինյանը
Օրերս ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը հայտարարել էր, որ Հայաստանի տարածքով դեպի Նախիջևան միջանցք բացելու հարց չի քննարկվել, քննարկվել է ավելի շատ ճանապարհների ապաշրջափակման հարցը: Ձեր կարծիքով որքանով միջանցքի հարցն իսկապես օրակարգից դուրս է:
Ես չեմ կարծում, թե ռուսները հրաժարվել են դրանից, դա իրենց համար խորքային հարց է: Իմիջիայլոց այդ հարցը եղել է նաև 1920 թվականին Հայաստանի առաջին հանրապետության կործանման պատճառներից մեկը, ռուս-թուրքական Լենին-Աթաթուրք համագործակցությունը: Այստեղ ոչ մի նորություն չկա: Ինձ թվում է, որ տակտիկական նահանջ են անում, որովհետև Ադրբեջանն ատամները սրել է և կամակոր կնոջ նման չի հանձնվում, դիմադրում է: Դրա համար էլ ռուսները կոնյուկտուրայից ելնելով համապատասխան քայլեր են անում՝ մեկ ճնշելով Ադրբեջանին՝ իրենց տակը պահելու համար, մեկ ճամարտակում են հայ ժողովրդի հետ բարեկամության մասին: բայց խորքը մնում է նույնը, դրա համար շատ հավատալ պետք չի: Պետք է ուրիշ բան անել, շատ շտապ Հայաստանը զարգացնել, այլ ճանապարհ մենք չունենք: Ես մի հարց ունեմ հայկական կողմին. Էդ ի՞նչ ունեք արտահանելու դեպի Ռուսաստան, որ ձեզ անպայման երկաթուղի է պետք, կամ ի՞նչ եք ուզում բերել Ռուսաստանից այդ երկաթուղով: Եթե ուզում եք վագոններով փայտ բերեք որպես շինանյութ, ավելի լավ է դրան որպես շինանյութ փոխրինող գտեք: Մեր հիմնական խնդիրն այսօր Ռուսաստանի ազդեցությունը Հայաստանի վրա թուլացնելն է, ոչ թե ինտեգրվելը: Ո՞րն է այդ խորքը, որ մինչև խորքը պետք է ինտեգրվել, ինտեգրված չե՞նք, ինչքա՞ն պետք է ինտեգրվենք: Այսօրվանից պետք է մտածեն անկախությունն ընդլայնելու մասին և այդ ուղղությամբ շարժվեն առաջ: Մնացածը պետք է նայել քաղաքական կոնյուկտուրային: Ես կարծում եմ, որ Օվերչուկի հայտարարությունը հենց բխում է քաղաքական կոնյուկտուրայից: Այստեղ նաև պետք է նկատի ունենալ, որ Ռուսաստանի խնդիրները բարդ են Արևմուտքի հետ: Այսօր Հայաստանի ամբողջականությամբ շահագրգիռ ուժը ԱՄՆ-ն է, Ֆրանսիան և այլ պետություններ, մասնավորապես, Իրանը, Հնդկաստանը: Ռուսաստանը այդ հարցում շահագրգիռ չէ: Ընդհանրապես ինձ հետաքրքիր է, թե մերոնք Ռուսաստանից ինչ են ուզում. տեխնոլոգիաներ չունի, լավագույն զենքը չի տալիս: Մեր հույսը սեփական ուժերի վրա է, Սփյուռքի հետ գիտատեխնիկական համագործակցության վրա և պետք է բացվել դեպի Արևմուտք և հարավարևելյան Ասիա՝ Հարավային կորեա, Չինաստան և այլն, որտեղ տեխնոլոգիաների հսկայական բում կա: Դրան գումարած Հնդկաստանը, մեր նոր բարեկամը, որը հայտնվում է երկնակամարում որպես Հայաստանի գեոստրատեգիական դաշնակից: Նրանք են մեր դաշնակիցները, Ռուսաստանը մեր դաշնակիցը չէ և չի էլ կարող լինել թուրքական գործոնի ներկայությամբ:
Մի բան էլ ասեմ, վերջերս սկսել են Ռուսաստանում ավելի անկեղծ վերլուծություններ անել և ասում են, որ Ռուսաստանը ինչքան սլավոնական պետություն է, այդքան էլ թյուրքական պետություն է: Մենք ի՞նչ ենք ուզում այդ թյուրքական պետությունից: Այնքան ենք մենք ինտեգրված, որ եթե մի 100 միավոր էլ կրճատենք ինտեգրումը, էլի մի 1000-ը կմնա:
Իսկ ի՞նչ կարծիք ունեք Էրդողանի հայտարարության վերաբերյալ, ըստ որի Վրաստանի վարչապետն իրեն է փոխանցել Նիկոլ Փաշինյանի՝ իր հետ հանդիպելու առաջարկը: Էրդողնաը նաև ասել է, որ Հայաստանը պետք է դրական քայլեր անի, և Զանգեզուրի միջանցքի մասին է ակնարկում:
Առայժմ վտանգներ այստեղ չկան: Հայ-թուրքական կոնտակտի հարցերը նոր չէ, որ կան: Առաջին շփումը եղել է 1908 թվականին երիտթուրքերի հեղափոխության տարիներին: Մեղրիի հարցը Ադրբեջանի կողմից և Թուրքիայի խրակուսումով եղել է 1926 թվականին: Նրանք ամեն տարի հող են պոկել մեզնից: Մեկ Ռուսաստանի օգնությամբ շանտաժի ենթարկելով խորհրդային Հայաստանին, մեկ էլ հայ պաշտոնյաներին կաշառելով: Դե թող փորձեն խոսել Թուրքիայի հետ, բայց ես գիտեմ, որ հաջողություն չի ունենալու դա: Եթե փորձում է Հայաստանի իշխանությունը, թող փորձի, էդ առումով ես մտավախություն չունեմ, որովհետև դա հեռանկար չունի: Գիտե՞ք ինչու, որովհետև Թուրքիան հենց առաջին օրը, ըստ Էրդողանի հայտարարության, միանգամից այնպիսի պահանջ է դնում, որը Հայաստանը կուլ տալու պահանջ է, ինչը չի կարող լինել: Ուղղակի եթե անում են այդ քայլը, թող ավելի գրագետ անեն, սառնասիրտ լինեն: Ես դրա մեջ մեր կողմից ուրիշ բան եմ տեսնում. Եթե դա եղել է այդպես, ապա դա հավանաբար ճնշում թուլացնելու միջոց է, որըբնական ձգտում է մեր կողմից: Իսկ ընդհանուր առմամբ, էս ռուս-թուրք-ադրբեջանական ծուղակից մեզ պետք է դուրս գալ, ոչ թե գնդակի նման էստեղից էնտեխ խփեն, էնտեղից՝ էստեղ: Ռուսաստանը, Թուրքիան, Ադրբեջանը սրտակից բարեկամներ են, իսկ այդ բարեկամությունը մեր մահն է, հետևաբար, պետք է շարժվենք դեպի ուրիշ երկրներ:
Ռուսաստանի գիտությա՞մբ է Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպմանան առաջարկ արել Թուրքիային:
Ինձ թվում է, որ այս ամենը փոխկապակցված է: Մեր նման վիճակում հայտնված պետությունները որոնում են բազմաթիվ ելքեր, մինչև ճիշտը գտնեն: իսկ Թուրքիայի հետ շփումները միշտ են եղել՝ գաղտնի, թե բացահայտ: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը լրտեսությունների վարպետն է, թող ինքը բացատրի: Նրանք քաշեցին երկիրն այս ճգնաժամի մեջ և այն հայ զինվորականները, որոնք հաջողությամբ բանակը տարան անպատրաստ պատերազմի: