«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակցին է միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Խզմալյանը։
–Պարոն Խզմալյան, Հայաստանը Հաագայի Արդարադատության միջազգային դատարանում հայց է ներկայացրել ընդդեմ Ադրբեջանի։ Ըստ պաշտոնական հաղորդագրության՝ հայցը «Ռասսայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» միջազգային կոնվենցիայի խախտումների առնչությամբ է։ Հայաստանը բարձրացնում է գերիների հարցը, այն Ադրբեջանի կողմից տասնամյակներ շարունակ իրականացվող ռասսայական խտրականությանը մեր նկատմամբ, ինչի հետևանքով հայերը ենթարկվել են զանգվածային սպանությունների ու խոշտանգումների։ Ի՞նչ հնարավորություններ եք տեսնում այս հայցի շրջանակներում։
–Ակնկալիքները պետք է երկու մակարդակի վրա դիտարկել։ Առաջինը՝ միջանկյալ միջոցներն են, որոնց շրջանակներում Հայաստանը պահանջել է վերադարձնել բոլոր գերիներին ու վերացնել Բաքվի ռազմավարի պուրակը։ Կարծում եմ կա ողջամիտ հավանականություն, որ նման պահանջը կբավարարվի ու մենք առնվազն մի քանի ամսվա կտրվածքով կտեսնենք գերիների վերադարձ։ Իհարկե պետք չէ համարել, որ միանշանակ այդպես է լինելու, բայց կրկնում եմ ողջամիտ ու դրական հնարավորություններ կան։
Երկարաժամկետ կտրվածքով Հայաստանի հայցի բավարարումը նշանակելու է դատարանի կողմից փաստագրում Ադրբեջանում հայերի հանդեպ առկա ռասայական խտրականության քաղաքականության վերաբերյալ։ Դա միջազգային իրավունքի տեսանկյունից բացառում է Ադրբեջանի պահանջները հայաբնակ տարածքների նկատմամբ հսկողություն սահմանելու հետ կապված։ Դա խիստ կարևոր է լինելու Արցախի կարգավիճակի հետագա որոշման գործում։ Անկյունաքարքային նշանակություն է ունենալու։ Մենք այդ դեպքում կարող ենք խոսել Կոսովոյի սցենարով ճանաչման Ադրբեջանի տարածքային հավակնությունների բացառման մասին։
-Խոսքն ի՞նչ ժամկետների մասին է, մենք ե՞րբ կարող ենք որոշումների մասին իմանալ։
–Խոսքը տարիների մասին է։ Մոտավորապես 3-5 տարի պետք է սպասել։ Ամեն դեպքում ինչ-որ ժամանակ անց դատարանի կողմից ժամանակացույց կհրապարակվի, որից ավելի հստակ կարող ենք պատկերացում կազմել։
-Հնչում են մեկնաբանություններ, որ Հայաստանի հայցն ուշացած է։ Արդյոք այդպես է։
Կարող եմ ասել՝ ուշացած է, բայց ուշ չէ։ Սա այն դեպքն է, երբ ցանկալի կլիներ ավելի շուտ դիմել, բայց հիմա էլ ուշ չէ։ Օր առաջ դիմելն առաջնահերթություն էր և վերջապես դիմումը ներկայացվեց։
-Ադրբեջանը հակընդդեմ հայց է ներկայացրել։ Դա ի՞նչ է ենթադրում։
–Իրենք փորձում են հավասարության նշան դնել, ինչպես միշտ են փորձել անել։ Բնական է, երբ իրենց հանդեպ վտանգ են զգում, փորձում են նույն հարթության մեջ մեղադրանքներ ներկայացնել։ Սակայն ինչքանով որ Հայաստանի պետական քաղաքականությունը տեսել եմ վերջին տասնամյակում, ես չեմ նկատել, որևէ բան, որը նման կլիներ Ադրբեջանի հայատյաց քաղաքականությանը։ Հեռու չգնանք, երբ ծագումով ադրբեջանցի անձինք հանգիստ մուտք են գործել Հայաստան ՝լինելով Իրանի քաղաքացի, ոչ մի հետապնդում նրանց նկատմամբ չի իրականացվել՝ ազգային պատկանելության հողի վրա։ Իհարկե քարոզչական տարրեր միշտ եղել են՝ հակառակորդ, թշնամի տրամաբանության մեջ, բայց իմ տեսածն ու լսածը երբեք չի հատել այն շեմը, որը ենթադրում է ազգային խտրականություն դրսևորել։ Նույնը չենք կարող ասել Ադրբեջանի մասին։
