«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ռուսաստանցի քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովը։
–Պարոն Տարասով, Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հայտարարել է, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն իրեն Վրաստանի վարչապետի միջոցով հանդիպելու առաջարկ է արել։ Ի՞նչ դիտարկումներ ունեք նման հնարավոր հանդիպման մասին, ի՞նչ զարգացումներ են հնարավոր հայ-թուրքական հարաբերություններում։
-Մոսկվան ուշադրությամբ հետևում է այդ իրադարձություններին։ Փաշինյանը խոսել է Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորելու պատրաստակամության մասին, ծրագրում է նման կետ ներառել։ Էրդողանն էլ է խոսել, որ հասունացել է նման պահը և հիմա միանգամայն բնական է, որ Երևանն ու Անկարան հանդիպելու փորձեր են անում։ Տվյալ դեպքում ընտրվել է Ղարիբաշվիլին։ Իհարկե այնտեղ Էրդողանը խոսել է նաև մեկ նախապայմանի մասին, խոսքը Զանգեզուրի միջանցքն է, բայց դա արվել է Բաքվի ճնշման ներքո։ Ընդհանրապես եթե ամեն ինչ հարթ է ընթանում, այդ ամենի մասին չի հայտարարվում, հանդիպումն ուղղակի տեղի է ունենում։ Բայց այն, որ Էրդողանը որոշեց մատնել Փաշինյանին ու Ղարիբաշվիին խոսում է այն մասին, որ ինչ-որ բան հարթ չի ընթացել և այն պայմանները, որն առաջ է քաշել Հայաստանը, թուրքական կողմին չեն բավարարել։ Ամենայն հավանականությամբ Փաշինյանն առաջարկել է պարզապես դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել, իսկ Ալիևն ու Էրդողանը առաջարկում են փաթեթային համաձայնագիր, որն էլ ներառում է դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատում ու Զանգեզուրի միջանցքի բացում։ Հայերը դրանից հրաժարվել են, այդ պատճառով էլ Էրդողանը գնաց նման քայլի։ Սա աննախադեպ քայլ է, Էրդողանը փաստորեն մատնեց Փաշինյանին ու Ղարիբաշվիլիին։ Կարող ենք այս ամենից ենթադրել, որ Ղարիբաշվիլիի նախաձեռնած օպերացիան տապալվեց։
-Իսկ ինչպե՞ ս է Մոսկվան նայում այն հանգամանքին, որ հանդիպման առաջարկն արվում է Վրաստանի և ոչ Ռուսաստանի միջոցով։ Փաստորեն Ռուսաստանի դերակատարությունն այս հարցում նվազում է։
-Մենք նորմալ ենք նայում այդ ամենին։ Հայաստանն ինքնուրույն պետություն է և իրավունք ունի ինքնուրույն արտաքին քաղաքականություն վարել։ Հայաստանն ունի բոլոր իրավունքները կոնտակտ հաստատել Թուրքիայի հետ, եթե դա ստացվում է։ Մոսկվան երբեք էլ դեմ չի եղել, որ Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև հարաբերություններ հաստատվեն։ Այլ հարց է, որ նրա միջնորդական առաքելության կարիքն այս պահին չկա, ոչ մի կողմ Ռուսաստանին չի դիմում։ Բայց դա Էրդողանի ու Փաշինյանի անձնական գործն է։ Նրանք կարող ենք հարաբերությունները կարգավորել առանց Մոսկվայի միջնորդության։
-Հարաբերությունների կարգավորում ասվածը հնարավոր համարո՞ւմ եք, թե այս ամենը պարզապես հայտարարությունների մակարդակով է։
-Նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի տրամաբանությունն ինքնին հուշում է, որ անհրաժեշտ է խաղաղություն։ Կոմունիկացիաների բացումը ենթադրում է, որ Երևանի ու Բաքվի, Երևանի ու Անկարայի միջև պետք է նորմալ հարաբերություններ լինեն, այլապես դա հնարավոր չէ։ Հայաստանի դիվանագիտության առաքելությունն էլ այն էր, որ առանձին պայմանավորվի Անկարայի, հետո առանձին Բաքվի հետ։ Առայժմ այդ ամենը չի ստացվում, տեսնենք, թե իրադարձություններն ինչպես կզարգանան։
