Թշնամական միջավայրի առկայությունը Հայաստանի համար դառնում է գերխնդիր այն իմաստով, որ մարտահրավերներն ու սպառնալիքների աղբյուրները ուղղակի մի քանի անգամ բազմապատկում են Հայաստանի և անգամ հավաքական հայության ռեսուրսը: Իսկ դա ստիպում է Հայաստանին ունենալ բավականին շոշափելի կախվածություն բավականին իրարամերժ ու հակադիր շահեր տնօրինող և հետապնդող ուժային կենտրոններից, ինչը զգալիորեն բարդացնում է անվտանգության ապահովման ռազմավարական խնդրի սպասարկումը, ընդհուպ պետական ինքնիշխանության սպառնալիքով: Միաժամանակ, ամբողջ հարցն այն է սակայն, որ թշնամական միջավայրի հաղթահարման խնդիրը չունի պարզ թվաբանական պատասխան: Ավելին, պատասխանները իրապես բարդ են և դրա համար է ընդհուպ կենսական հրամայական այն, որ Հայաստանում այդ թեման լիներ և լինի հասարակական-քաղաքական լրջագույն քննարկումների առարկա, որովհետև այդ բարդ հարցերի պատասխաններին հնարավոր է լինելու կամ գալ բոլորով, համընդհանուր տրամաբանությամբ, կամ չի հաջողվելու գալ ոչ մի առանձին վերցրած խմբի կամ սուբյեկտի: Հայաստանը կսկսի՞ բարդ պատասխանի իրական, խորքային որոնումը, թե՞ ոչ: Սա իսկապես ոչ թե որևէ կառավարության, այլ հայության խնդիրն է:
Եթե անկախության առաջին տարիներին շատերին կարող էր թվալ, թե Հայաստանի խնդիրը լոկ Ադրբեջանի հետ էր և այն լուծվել է պատերազմի հաղթանակով, իսկ մնացյալը կառավարվում է խաղաղ կարգավորման գործընթացով՝ Մինսկի խմբի եռանախագահության ներքո, ապա ժամանակի ընթացքում ուղղակի ակնառու դարձավ, որ Հայաստանի խնդիրը բոլորովին էլ Ադրբեջանի հետ չէ, և ավելին՝ Ադրբեջանը Հայաստանի համար ինքնին գուցե խնդիր էլ չէ, կամ չէր լինի, եթե չլինեին հենց ավելի մեծ գեոքաղաքական խնդիրները: Իսկ դրանք առնչվում էին արդեն ուժային կենտրոներին, դրանց ռեգիոնալ և աշխարհաքաղաքական հավակնություններին, որոնց շարքում ժամանակի ընթացքում ավելի ու ավելի ագրեսիվ դեր ու տեղ էր ստանում Թուրքիան՝ մի շարք հանգամանքների բերումով: Ահա այստեղ է, որ թշնամական միջավայրի կառավարման և առավելագույնս չեզոքացման խնդիրը Հայաստանի համար դառնում էր, կամ դառնալու էր հիմնարար նշանակության հարց, որ պահանջելու էր համարժեք քննարկումներ թե օպերատիվ, թե ռազմավարական մակարդակում:
Այդ խնդիրը լուծելու, Հայաստանի շուրջ անվտանգային կառավարելի միջավայր ձևավորելու համար շատ կարևոր է լուծել այսպես ասած թշնամանքի կառավարման հարցը: Թշնամանք, որ պատմա-քաղաքական իրողությունների բերումով տարիների և տասնամյակների ընթացքում համակել է Հայաստանի անվտանգային «արեալը»: Սա իսկապես լուրջ խնդիր է, որն իրապես՝ անկախությունից հետո այդպես էլ չի դարձել մեր հասարակության և քաղաքական դասի հիմնարար քննարկումների առարկա, այն դեպքում, երբ դա է եղել Հայաստանի անկախ պետականության զարգացման առանցքային «դիլեման»:
