Խոսելով Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարի մասին Ռուսաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավար Սերգեյ Լավրովը այսօր հայտարարել է, որ տրամաբանական կլինի, եթե Հայաստանն ու Թուրքիան վերսկսեն հարաբերությունները կարգավորելու ջանքերը։
Հայ-թուրքական հարաբերության նորմալացումը իհարկե բխում է երկու երկրների՝ Հայաստանի և Թուրքիայի շահերից, սակայն բանն այն է, որ այդքան էլ համոզիչ չի թվում այդ հարաբերության նորմալացման վերաբերյալ Մոսկվայի հավաստիացումն ու գնահատականը:
Բանն այն է, որ հայ-թուրքական հարաբերության նորմալացումը չի բխում կամ չի ելնում Ռուսաստանի շահերից: Հայաստանում ռուսական ազդեցությունը, որ Հայաստանի ինքնիշխանության ու պետական արդյունավետության լուրջ խնդիր է, հիմնված է ոչ միայն տնտեսական լծակների վրա, արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո Ղարաբաղյան խնդրի առկայության և անվտանգության հրամայականների խաղարկման վրա, և ոչ էլ նույնիսկ հայ-թուրքական չկարգավորված հարաբերության, թուրքական վտանգի և ըստ այն խաղարկելու աշխարհա և ռազմաքաղաքական հանգամանքների վրա:
Ռուսաստանի ազդեցությունն ընկած է ավելի խորը՝ թուրքական վտանգի ենթագիտակցական ընկալման վրա, որ կա Հայաստանի հանրության շրջանում: Թե որքանով է այդ վտանգը իրական, ինչպիսին են այն զսպող գործոնները, դրանց բազմազանությունը, որտեղ են դրանք, որ գործոնն է ավելի կենսունակ՝ դրանք անշուշտ հարցեր են, որ ունեն հանգամանալից քննարկումների կարիք, ընդ որում՝ ոչ միայն փորձագիտական-քաղաքական, այլ նաև ակադեմիական տիրույթում: Բայց հայ-թուրքական հարաբերության կարգավորման որևէ գործընթաց կարող է հանգեցնել Հայաստանի և հայության ենթագիտակցության մեջ թուրքական վտանգի աստիճանի էական նվազման, ինչը կարող է բացել հայաստանյան հասարակության և հայության տեսադաշտը՝ մտածողության դաշտը:
Դա ամենևին չի նշանակում, որ հարաբերության կարգավորումը ինքնաբերաբար չեղարկում է Հայաստանի համար թուրքական հնարավոր որևէ վտանգ: Այդքան միամիտ լինել ոչ միայն պետք չէ, այլ նաև վտանգավոր է: Խնդիրը, սակայն, այն է, որ ձերբազատվելով ենթագիտակցական, նույնիսկ բնազդային մամլիչից և հարաբերվելով թեկուզ հենց վտանգ պարունակող, ռիսկերի ներուժ պարունակող Թուրքիայի հետ՝ Հայաստանի հանրությունն ու հայ-ժողովուրդը պարզապես կարող են բոլորովին այլ հայացքով նայել թուրքական կողմից այդ վտանգների կամ ռիսկերի տեսական կամ գործնական տարբերակներին հակազդելու, զսպելու, կանխարգելիչ պաշտպանական դիվանագիտական և անվտանգային քայլեր կատարելու խնդրին:
Եվ այդ ժամանակ արդեն ոչ թե Հայաստանը կարող է հայտնվել Ռուսաստանի ձեռքին Թուրքիայի հետ հարաբերության խաղաքարտի կարգավիճակում, այլ հակառակը՝ Ռուսաստանը կարող է դառնալ Հայաստանի որոշակի խաղաքարտ, քանի որ առանց բնազդային վախերի և նախապաշարումների իրավիճակը գնահատելու դեպքում Հայաստանի հանրությունն ու հայությունը կհասկանան, որ գործնականում ոչ թե Ռուսասատնան է Հայաստանի համար կենսական անհրաժեշտություն, այլ հակառակը: Կամ որքան Ռուսաստանը Հայաստանի համար, այդքան Հայաստանը՝ Ռուսաստանի: Իսկ դա արդեն որակապես կփոխի հայ-ռուսական հարաբերությունը բոլոր մակարդակներում:
Հայ-թուրքական հարաբերության կարգավորումը հենց այդ փոփոխության բանալին է, ինչն էլ դժվար է դարձնում հավատալը, թե Ռուսաստանը կարող է ամեն ինչ անել երկու երկրների հարաբերության նորմալացման համար: Բանն այն է, որ այդ դեպքում Ռուսաստանը կկորցնի իր նշանակությունը նաև Թուրքիայի համար կամ զգալիորեն կկորցնի, եթե ոչ ամբողջը: Որովհետև Մոսկվան Թուրքիայի համար նաև հայկական հարցը զսպող գործոն է՝ Հայաստանի և հայկական Սփյուռքի վրա ունեցած ազդեցության բերումով:
