Սեպտեմբերի 1-ին Ադրբեջանը հերթական անգամ խախտեց հրադադարը սահմանին, կրակ բացելով Երասխի դիրքերի ուղղությամբ, ինչի հետևանքով զոհվել է հայկական զինուժի պայմանագրային զինծառայող: Այս միջադեպի առնչությամբ սկսվեցին մեդիա-փորձագիտական, քաղաքագիտական կռահումներ, թե ինչու Բաքուն հերթական անգամ գնաց սրացման և լարվածության, ի՞նչ մոտիվ կար, Ռուսաստանի հետ համաձայնեցվա՞ծ էր դա, թե՞ հակառակը՝ Ռուսաստանի դեմ էր: Այդ բոլոր հարցադրումները անշուշտ ունեն լինելու հիմք, անհրաժեշտություն, քանի որ վերջին օրերին կարծես թե որոշակի, թեկուզ լարված, այդուհանդերձ կայուն իրավիճակը դարձյալ խախտվում է, փլուզվում: Եվ դա տեղի է ունենում համենայնդեպս երկու նշանային իրողության ֆոնին:
Նախ, Հայաստանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների հանդիպում Մոսկվայում, որից հետո Հայաստանի նոր արտգործնախարարը ՌԴ արտգործնախարար Լավրովի հետ համատեղ ասուլիսում հայտարարում է, թե Ադրբեջանի հետ խաղաղ բանակցություն կարող է լինել միայն Արցախի կարգավիճակի հարցը օրակարգում ունենալով: Հատկանշական է, որ Հայաստանի արտգործնախարարի մոսկովյան հանդիպմանը զուգահեռ, Բաքու էր այցելել Մինսկի խմբի ռուսաստանցի նոր համանախագահը, այսպես ասած ճանաչողական այցով: Ինչ է քննարկել այդ համանախագահը Բաքվում, և ինչ է քննարկել Մոսկվայում Լավրով-Միրզոյան հանդիպումից հետո այսօր ՌԴ փոխարտգործնախարար Ռուդենկոն Բաքվի իր կոլեգայի հետ, սակայն այդ ամենի ֆոնին Նախիջևանում Ադրբեջանի հերթական ագրեսիվ գործողությունը առաջացնում է հարցեր՝ այդ գործողությունը հայ-ռուսական որևէ համաձայնության դեմ է, թե Հայաստանի դեմ որևէ ռուս-ադրբեջանական համաձայնություն է: Սրանից զատ, Նախիջևանի ուղղությամբ ադրբեջանական սրացումը թերևս հարկ է դիտարկել ևս մի իրողության ֆոնին: Վերջին օրերին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հաճախակի սկսեց խոսել հայ-թուրքական հարաբերության կարգավորմանը պատրաստ լինելու մասին:
Իհարկե, Էրդողանը նաև շատ հստակ ակնարկներ էր անում այդ հարաբերության առնչությամբ Թուրքիայի պայմանների կամ նախապայմանների վերաբերյալ, սակայն ինքնին հանգամանքը, որ թեման Էրդողանի «խոսույթում» զբաղեցրել էր բավականին նկատելի տեղ, նկատելի հաճախակիությամբ, բավական ուշագրավ է: Առավել ևս, որ Էրդողանի խոսքում այդուհանդերձ բավականին քիչ տեղ էր զբաղեցնում Ադրբեջանը և տպավորություն է, որ Ալիևին օգնելով ռազմական հաղթանակ տանել Արցախում և օկուպացնել տարածքները, այդ միջոցով ըստ էության անվերապահ ազդեցություն սահմանելով Ադրբեջանի հանդեպ և հաստատվելով Կովկասում՝ մինչև Շուշի, Էրդողանը իրեն այլևս «ազատ» է համարում «կրտսեր եղբոր» հանդեպ որևէ պարտավորությունից և այլևս զբաղվում է առավելապես իր խնդիրներով: Իսկ դրանք շատ են թե ներսում, թե դրսում, թե քաղաքական և ռազմա-քաղաքական, թե տնտեսական առումով: Այստեղ է, որ նա կարող է ունենալ հայ-թուրքական խաղաքարտը խաղարկելու անհրաժեշտություն, ինչից կարող է և օգտվել Երևանը: Ահա այդ ֆոնին Ալիևը մահացու կրակում է Նախիջևանում, ինչը՝ առիթ եմ ունեցել նշելու, ռազմա-քաղաքական ենթատեքստի իմաստով բավականին սպեցիֆիկ գոտի է: Պետք չէ բացառել, որ Ալիևը մտահոգություն ունի, որ իրեն կարող է գցել ոչ միայն Էրրդողանը, այլ նաև Պուտինը՝ Էրդողանի հետ որևէ խաղի շրջանակում, թեկուզ կարճաժամկետ շահերից ելնելով: Այդ առումով էր նաև խիստ ուշագրավ, որ ադրբեջանցի ինչ -որ սազանդարի օրերի առիթով այցելելով Շուշի, Ալիևը այնտեղ ունեցավ քաղաքական ելույթ, Էրդողանին ու գուցե նաև Պուտինին հիշեցնելով այսպես ասած Շուշիի հռչակագիրը, և իհարկե՝ իրեն առաջարկելով թերևս սակարկության: Նախիջևանում կրակոցը կամ վկայում է, որ Ալիևի Շուշիի «զեղումը» չի արժանացել բավարար ուշադրության Մոսկվայում ու Անկարայում, կամ արժանացել է, որից հետո կայացվել է Հայաստանի դեմ նախիջևանյան հերթական սադրանքի համատեղ որոշումը:
