«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՀԱԿ վարչության անդամ Վարդան Մալխասյանը։
-Պարոն Մալխասյան, ի՞նչ դիտարկումներ ունեք Արցախում այս օրերին տեղի ունեցող ներքաղաքական զարգացումների վերաբերյալ։ Որոշ ուժեր մերժեցին ՀՀ խորհրդարանականների հետ նիստին մասնակցությունը, որոշները մասնակցեցին՝ հստակ վերաբերմունք ցույց տալով։ Նման մթնոլորտն ի՞նչ վտանգներ է պարունակում;
–Շատ վատ եմ գնահատում առկա իրավիճակը։ Մեր հավերժությունն ու հարատևությունը բռունցքվելու մեջ է։ Եթե հայերը չկարողացան իրար հասկանալ, լեզու գտնել, միավորվել, որ մեր գործողություններով մեկս մյուսին լրացնենք՝ կկործանվենք։ Նժդեհը մի խոսք ուներ, ասում եր՝ Հայաստանն անպարտելի կդառնար միայն այն ժամանակ, երբ գորիսեցու համար Հայաստանի ամեն մի թիզ հողը համարվի Գորիս, աշտարակցու համար՝ Հայաստանի ամեն մի թիզ հող համարվի Աշտարակ։ Հիմա տարբերություն են դրել՝ աշտարակցի, ղարաբաղցի, երևանցի․ դա շատ վատ հեռանկար ունի։ Պետք է կարողանան այնպիսի կառավարման ձև գտնել, որ իրար հաշտեցնելու ու իրար հասկանալու բանալի գտնվի։ Հնարավոր չէ, սակայն, միավորվել նրանց հետ, ովքեր սրիկա են, դավաճան։ Կան ուժեր, որոնք մտածում են՝ եթե մեզ իշխանություն չի հասնում, թող ոչ ոք չհասնի։ Մեր պետականությունն ու երկրի ապագան վտանգված է։
-Իսկ նման մթնոլորտում այդ միավորումն ինչքանո՞վ է հնարավոր, խորհրդարանի աշխատանքին հետևելով նման ակնկալիքներ ունե՞ք։
-Անհաշտ մթնոլորտ է, որովհետև մենք չկարողացանք իրերը կոչել իրենց անուններով։ Բոլոր երկրներում էլ կան մեղավորներ, ծայրահեղ հայրենասերներ ու ծայրահեղ դավաճաններ։ Մենք չկարողացանք նրանց դնել իրենց ճիշտ տեղերում։ Եթե ճիշտ դնեինք իրենց տեղերում, իրերը կոչեինք իրենց անուններով, տայինք իրավական-քաղաքական գնահատական անցած ճանապարհին՝ այսպիսի իրավիճակ չէր լինի։ Այդ գնահատականը չտրվեց և հիմա նրանք, ովքեր պետք է խստագույնս պատասխան տային երկիրը կողոպտելու ու անարգելու համար՝ այսօր վեր են կացել ու արդարություն են պահանջում։
-Իսկ իշխանություններն այս ամենից հետևություններ անո՞ւմ են։
-Ո՛չ։ Նորից չեն կարողանում առաջընթացի ու զարգացման ճիշտ մեխանիզմ մշակել։ Եթե հետևություններ անեին՝ այսպես չէր լինի։ Սխալի մասին բարձրաձայնելը շատ ավելի լավ է, քան դրա քողարկումը։ Երբ մենք դա իրենց ասում ենք, ոչ թե չարակամությամբ ենք ասում, այլ ուզում ենք, որ սխալներն ուղղեն։ Մարդը, եթե գիտակցում է իր սխալները՝ դեռ կորած չէ։ Բայց ով չի ուզում իր սխալն ուղղել, կորած ու դատապարտված է։ Նայում ես՝ կրթական համակարգում բոլոր ուղղություններով խայտառակություն է։ Առաջընթացի զարգացման հիմքը կրթությունն ու գիտությունն է։ Եթե այդ ասպարեզները դու ճիշտ հունի վրա չես դնում, ապագա չես կարող ունենալ։ Նայում ես մեր կրթական համակարգը՝ խայտառակ վճակում է։ Դրա համար էլ մենք այսպիսի Ազգային ժողով ունեցանք։ 30 տարվա մեջ մեր միակ ճիշտ ընտրած Ազգային ժողովը առաջին ԱԺ-ն էր, որտեղ հայտնվեցին շատ սիրված մարդիկ՝ մտավորականներ, գիտնականներ, մշակույթի գործիչներ։ Ժողովուրդը սիրում ու հավատում էր նրանց։ Ինչի՞ց էր, որ 30 տարի առաջ մենք կարողացանք ճիշտ Ազգային ժողով ընտրել, բայց հիմա չենք կարողանում։ 30 տարի առաջվա ընտրողները սովետական միությունում կրթություն ստացածներին էին։ Հիմա բոլորը խոստովանում են և ես էլ եմ ընդունում՝ սովետական կրթական համակարգը բազմապատիկ անգամ ավելի արդյունավետ էր, քան հիմիկվա կրթական համակարգը։ Հիմա ժողովուրդը քանի որ կրթված չէ, երկար-բարակ չի մտածում, ավելի շատ բաժանվել է սևերի ու սպիտակների՝ ճիշտ ընտրություն չի կատարում։
-Տեսակետ կա, որ հենց իշխանություններին էր պետք այսպիսի ընդդիմություն ունենալ, որ այդ ֆոնին ինքն ավելի լավը երևա։
-Այդ սիստեմը մշակեցին նախկին համակարգի ներկայացուցիչների։ Սրանք էլ չփոխեցին նախկինների օրենքները, քաղաքական գնահատական էլ չտվեցին։ Նախկին համակարգը մտածում էր՝ որքան հասարակությունը փչացած ու վախեցած լինի՝ այնքան ավելի հեշտ կլինի նորից ընտրվել ու վերարտադրվել։ Փչացած հասարակությանը սանձելն ու փողով առնելը հեշտ է։ Իսկ կրթված, մաքուր հասարակարգին հնարավոր չէ գնել։ Այսպես ու՞ր ենք հասնելու։ Հիմա էլ նորից նույն պրոցեսն է գնում։ Մեկ էլ կտեսնես՝ մեկին կդնեն բարձր պաշտոնի, բայց ո՛չ նրա կենսագրություն են ուսումնասիրել, ոչ էլ նրա կարողությունները։ Ժողովուրդն էլ ասում է՝ ո՞նց է լինում, որ փչացածը հայտնվեց նման բարձր պաշտոնին։ Բայց ունենք այն, ինչ ունենք։
