«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է «Կալիֆոռնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և գլխավոր խմբագիր Հարութ Սասունյանը
Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանն այցելել է Նախիջևան, տեղի իշխանություններին է հանդիպել, քննարկել Վաշինգտոնի հետ համագործակցության ծրագրերը: Դեսպանը նշել է, որ մերիկա-ադրբեջանական հարաբերությունները հիմնվում են երեք սյուների վրա՝ անվտանգություն, էկոնոմիկա, էներգետիկա, մարդու իրավունքների պաշտպանության աջակցություն: Ինչպե՞ս եք գնահատում դեսպանի այցը և նրա թվարկած համագործակցության ուղղությունները: Ընդհանրապես, ինչպե՞ս եք գնահատում Ադրբեջան-ԱՄՆ հարաբերությունների ներկա փուլը, երբ ՀՀ-ն ավելի մեծ ակնկալիքներ ունի ԱՄՆ-ից:
Կարծում եմ՝ շատ նորմալ է, որ ԱՄՆ դեսպանն այցելել է Նախիջևան, քանի որ Նախիջևանը ևս Ադրբեջան է և դեսպանի լիազորության մեջ է մտնում նման այցելությունը: Միակ բողոքը, որ մենք ունենալու ենք, դա այն է դեպքում է լինելու, երբ ԱՄՆ դեսպանը այցելի Արցախի գրավյալ տարածքներ: Նախիջևան այցելությունը դեսպանի առաքելության մաս է կազմում, որի մասին նա տեղեկացնելու է պետքարտուղարությանը: Մենք շատ մոտիկից հետևելու ենք իրենց աշխատանքներին, ծրագրերին, և եթե տեսնենք, որ ինչ-որ բանում չափն անցնում են, հակասում են մարդու իրավունքների ամերիկյան սկզբունքներին, կամ հակահայկական բնույթ ունեն, կամ Ադրբեջանը զինելու ծրագրեր կան, այդ ժամանակ մենք կհանդիպենք Ամերիկայի հայամետ սենատորների, կոնգրեսականների հետ և կփորձենք արգելք հանդիսանալ: Իսկ այս դեպքում գործ ունենք պարզ պրոտոկոլային այցելության հետ, որտեղ որևէ խնդիր չեմ տեսնում:
Ընդհանուր առմամբ, Հայաստան-ԱՄՆ հարաբերությունների ներկա փուլն ինչպե՞ս եք գնահատում, երբ Հայաստանի նոր դեսպանն արդեն ԱՄՆ-ում է:
Ես միշտ ասել եմ, որ նախագահ Բայդենի կառավարությունը շատ ավելի հայամետ է, քան Թրամփին կառավարությունն էր: Միշտ առիթներ կան գործակցելու և ջերմ հարաբերություններ ստեղծելու Հայաստանի հետ՝ տնտեսական, մշակութային, ներդրումների ոլորտներում, բայց այստեղ ամենակարևորը ՀՀ իշխանությունների դերն է: ՀՀ իշխանությունները պետք է ունենան առաջարկների մի փաթեթ, որտեղ կներկայացնեն, թե Հայաստանն ինչ է ուզում, որ Ամերիկան անի, ինչ առաջարկներ ունի: Այդ փաթեթը եթե սեղանի վրա չլինի, ինչքան էլ ասենք՝ Ամերիկայի իշխանությունները հայամետ են, դա ոչ մի արդյունք չի տալու: Պետք է կոնկրետ առաջարկներ ներկայացվեն, ամերիկյան կողմը կքննարկի դրանք և որոշում կկայացնեն, թե ինչ կարելի է անել, ինչը չեն ուզում անել և այլն: Եթե ոչ մի բան չպահանջենք, երբեք որևէ բան չենք ստանալու: Անշուշտ, ես տեսնում եմ, որ Հայաստանում որոշ շրջանակներ անընդհատ խոսում են, որ պետք է Ռուսաստանից հեռանանք, ԱՄՆ-ին մոտենանք, Ամերիկան ու Ֆրանսիան մեզ կպաշտպանեն, հուսամ՝ այդ անհիմն խոսակցությունները վերջ կգտնեն հատկապես Աֆղանաստանի վերջին դեպքերից հետո, որտեղ տեսանք, թե Ամերիկան ինչպես դուրս եկավ այդ երկրից: Չեմ կարծում, որ ԱՄՆ-ն հետաքրքրություն ունենա որևէ երկիր, այդ թվում Հայաստան զորք ուղարկելու: Կարծում եմ՝ Հայաստանը չպետք է անի այն նույն սխալները, որ արել է ժամանակին՝ սպասելով, որ դրսից մի փրկիչ է գալու ու մեզ փրկի: Այդ փրկիչը չի գալու: Մեր գլխավոր աշխատանքը պետք է լինի մեր երկիրը հզորացնելը, մեր բանակը ամենաարդիական զենքերով զինելը: Մենք պետք է մեզ փրկենք, եթե մենք մեզ չփրկենք, ուրիշը մեզ չի փրկելու:
Պարոն Սասունյան, իրավիճակը սահմանին լարված է, նորից զոհեր ունենք: Ինչի՞ է փորձում հասնել Ադրբեջանը, և համանախագահող երկրները, մասնավորապես, ԱՄՆ-ն ի՞նչ կարող է անել այս փուլում:
Ինձ համար շատ հստակ է, թե ինչ է փորձում անել Ադրբեջանը: Որպես հաղթող կողմ, Ալիևը լավագույն առիթն ունի, որ Հայաստանի վրա ամեն տեսակ ճնշումներ բանեցնել, ամեն տեսակի զիջումներ պահանջի ու ստանա: Մենք տեսնում ենք, որ Ալիևն ամեն օր մի նոր պայման ու պահանջ է դնում Հայաստանի առջև: Ասում է՝ Հայաստանի զորքը չի կարող Արցախ գալ, ասում է՝ դա նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի մեջ կա: Այս մարդիկ շատ անամոթ ու աներես են: Շատ բացահայտ ստեր են խոսում ու չեն ամաչում դրա համար:
Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչ կարող է անել ԱՄՆ-ն, դժբախտաբար, Ռուսաստանը շատ ավելի առաջ շարժվեց պատերազմի օրերին: Պատերազմի օրերին ԱՄՆ-ն փորձեց զինադադար հաստատել, ձախողվեց, Ֆրանսիան փորձեց, ձախողվեց, և վերջիվերջո, Պուտինին հաջողվեց զինադադար հաստատել, և հիմա գլխավոր դերակատարը Ռուսաստանն է: Ալիևն էլ անընդհատ ասում է, որ Մինսկի խումբն այլևս ոչ մի անելիք չունի: Վերջին անգամ, երբ համանախագահներն այցելեցին Բաքու, Ալիևը շատ կոշտ նրանց դիմավորեց, նույնիսկ շատ անքաղաքավարի և ոչ դիվանագիտական խոսքեր արտասանեց՝ ասելով, թե ինչո՞ւ եք եկել Բաքու, ինչ եք ուզում: Դա նորմալ դիվանագիտական խոսակցություն չէ, որ որևէ երկրի ղեկավար ունենում է: Իմ կարծիքով Մինսկի խումբը չի կարողանում այլևս մեծ դերակատարություն ունենալ: Երկու կողմերը պետք է ընդունեն Մինսկի խմբի դերակատարությունը, իսկ Ալիևը չի ընդունում: Իսկ եթե չի ընդունում, միջնորդները չեն կարող միջնորդ լինել: Իսկ Ռուսաստանն իր հերթին ուզում է, որ միայն ինքը լինի միջնորդը, թեև ժամանակ առ ժամանակ դրական է արտահայտվում եռանախագահության մասին, որ մենք երեքով համաձայնեցնում ենք մեր դիրքորոշումները: Բայց դա խոսքի մակարդակի վրա է, գործնական առումով ռուս խաղաղապահներն Արցախում են և անում են, ինչ ուզում են: Վարչապետ Փաշինյանն ասում է, որ եթե Ռուսաստանը չմիջամտի ՀՀ սահմանները պաշտպանելուն, այդ ժամանակ մենք դիմելու ենք միջազգային խաղաղապահներին: Հավանաբար, Փաշինյանն այդ ձևով ուզում է Ռուսաստանին մի քիչ զգուշացնի, որ եթե դու քո գործը չանես, մենք կդիմենք ուրիշներին: Ես չեմ կարծում, որ Ռուսաստանն այդքան հեշտորեն խաբվելու է այդ խոսքերից: Ռուսաստանը այսօր գերակշիռ դերակատարություն ունի Հայաստանում, և անում է այն, ինչ իր շահերից է բխում՝ չլսելով ոչ Հայաստանին, ոչ էլ հաշվի առնելով Հայաստանի շահերը:
Ալիևը նաև բողոքում էր, որ Ռուսաստանը չպետք է զինի Հայաստանին: Սա ինչպե՞ս եք գնահատում:
Դա բացարձակապես Ադրբեջանի գործը չէ: Իհարկե, Ադրբեջանն ուրախ կլինի, եթե Ռուսաստանը Հայաստանին չզինի: Իսկ Հայաստանը պետք է 100 տոկոսով զինվի ամենաարդիական զենքերով, որպեսզի ադրբեջանական հարձակումների դեմն առնի: Նաև Ադրբեջանը վիճարկում է սահմանագիծը, թե որտեղով է անցնում սահմանը: Ամեն օր երբ առավոտյան արթնանում ենք, տեսնում ենք, որ Ալիևը մի նոր ելույթ է ունեցել, նոր պահանջներ է դնում: Հասկանալի է իր նպատակը, ինքը տեսնում է, որ Հայաստանը թույլ, տկար երկիր է, մտածում է, որ հիմա է ճիշտ ժամանակ, որ առավելագույն զիջումներ պոկի Հայաստանից:
