«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը
Պարոն Չաքրյան երեկ վարչապետը կառավարության ծրագիրն է ներկայացրել, որտեղ նշել է, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը բխում է տարածաշրջանի կայունության, անվտանգության և տնտեսական զարգացման շահերից, եր ու Հայաստանը մշտապես պատրաստ է եղել Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների հարաբերությունների կարգավորմանը: Այս դեպքում, նաև հաշվի առնելով 44-օրյա պատերազմին Թուրքիայի ներգրավվածությունը ի՞նչ կարող ենք ակնկալել Թուրքիայի հետ հարաբերություններից:
Իմ կարծիքով դա միանգամայն ավելորդ հայտարարություն է կամ դրույթ կառավարության ծրագրում, որովհետև 1991 թվականից Հայաստանն ասում է այդ բանը, իսկ Թուրքիան հետզհետե կոշտացնում է իր հակահայաստանյան և հակահայկական քաղաքականությունը: Մանավանդ այս 44-օրյա պատերազմից հետո, որտեղ Թուրքիան հերիք չի եկել ներգրավվել է, ահաբեկիչներին էլ Սիրիայից ու Լիբիայից բերել է Արցախի դեմ կռվելու: Նման դեպքում չպետք է այդպիսի հայտարարություն անել: Ինչ վերաբերում է սահմանների փակմանը, ապա Հայաստանը չի փակել, իրենք են փակել: Հետևաբար, թող իրենք մտածեն, մենք կորցնելու բան չունենք:
Այսինքն ավելո՞րդ էր կառավարության ծրագրում այդպիսի տեղ տալ Թուրքիայի հետ հարաբերություններին և այդպիսի հայտարարություններ անել;
Այո, որովհետև Հայաստանի նկատմամբ Թուրքիայի որդեգրած թշնամական քաղաքականությունը սրանով, փաստորեն, օրինականացնում է: Ընդ որում օրինականացնողն էլ հենց հայկական կողմն է: Ես կարծում եմ, որ նման հայտարարությունները ավելի քան ավելորդ են և նաև վնասակար: Փոխանակ դատապարտի Թուրքիայի ներգրավվածության, ահաբեկիչներ մեր տարածաշրջան բերելու համար, ընդգծի, որ մենք չենք փակել սահմանը, ինչպես փակել են, թող նույնկերպ էլ բացեն, նման հայտարարություններ է անում: Ի վերջո, Թուրքիան դեռևս 1991-ից է հրաժարվել Հայաստանի հետ հարաբերություններից, այն էլ երրորդ երկրի՝ Ադրբեջանի պատճառաբանությամբ: Թուրքական մի արտահայտություն կա. էշից առաջ ախոռ մտնելու մարտավարություն ենք որդեգրել: Ես ուղղակի զարմանում եմ, որ այսքանից հետո, երբ հազարավոր զոհեր ենք տվել, տասնյակ հազարավոր վիրավորներ և դու վեր ես կենում ու խոսում Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորելու մասի՞ն: Հիմա Հայաստանի առաջնահերթ խնդիրը Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորո՞ւմն է: Միևնույն է չի կարգավորվելու:
Դուք նշեցիք, որ Ադրբեջանն ընդամենը պատճառաբանություն էր Թուրքիայի համար՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունները խզելու, սահմանները փակելու համար:
Այո, իրականում Արցախը Թուրքիային էր պետք, որպեսզի Հայաստանը ոտքի չկանգնի: Այսինքն որքան կարողացավ կայունանա, մ ի քիչ էլ զարգանա, այնքան Թուրքիայի համար դժվար կլինի Հայաստանը վերածել կամազուրկ պետության: Դրա համար պետք է իրենց Զանգեզուրի միջանցքը: Այդ դեպքում մենք Իրանի հետ սահմանի վերահսկողությունը գոնե մասնակի կկորցնենք, և չի բացառվում, որ Պուտինն ու Էրդողնաը նորից համագործակցեն, ու մենք կհայտնվենք կատարյալ շրջափակման մեջ: Հետևաբար, Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորմամբ ոչ թե մենք պետք է շահագրգռված լինենք, այլ Թուրքիան: Որովհետև ինքը տարածաշրջանային գերտերության հավակնություններ ունի, նաև Հարավային Կովկասում դիրքեր ամրապնդելու, ազդեցության տակ վերցնելու խնդիր ունի, որտեղից էլ Արդբեջանն օգտագործելով որպես ցատկահարթակ, Միջին Ասիա ներթափանցելու: Ինքն է այնտեղ խողովակաշարեր տանում, մենք ինչո՞ւ պետք է շահագրգռված լինենք: Կարծում եմ՝ վնասակար մոտեցում է և չի բացառվում, որ Մոսկվայից հուշեն իրեն այդ մասին: Որովհետև թալիբներից հետո ռուսները մտահյոգված լինելով, որ թալիբներին կարող են օգտագործել Ուզբեկստանում, Տաջիկստանում ռուսական ազդեցությունը թուլացնելու համար, պետք է նորից սիրաբանեն թուրքերի հետ:
Ալիևը հայտարարում է, որ 44-օրյա պատերազմում առանց Թուրքիայի չէր կարող հաջողել, Թուրքիան էլ չի հերքում դա: Այս պայմաններում վաղ է խոսել հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին: Այդ դեպքում դիվանագիտական հարաբերություններն ինչպե՞ս պետք է վերականգնվեն: Մենք հիշում ենք, որ ամսիներ առաջ Հայաստանն արգելեց թուրքական ապրանքների ներմուծումը
Ապրանքները տնտեսական հարցեր են, դիվանագիտությանը չեն առնչվում: Թուրքիան երրորդ երկրի պատճառաբանությամբ մերժում է Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել: Ըստ միջազգային նորմերի անմիջական հարևանների հետ դիվանագիտական հարաբերություններից հրաժարվելը կամ դրանց հաստատման համար նախապայմաններ առաջադրելը թշնամանքի ակնհայտ դրսևորում է: Այսինքն Թուրքիան Հայաստանի նկատմամբ վարում է ավելի քան թշնամական քաղաքականություն: Պատերազմին մասնակցել, ահաբեկիչներին բերել Արցախի դեմ, Ադրբեջանին ուղղորդել, թե որ կետերը պետք է ռմբակոծել, դրանից ավել էլ ի՞նչ պետք է անի Թուրքիան: Միակ պաշտոնական քայլը, որ Թուրքիան ընդդեմ Հայաստանի չի կատարել, դա ռազմական ներխուժումն է, եթե չհաշվենք պատերազմում նրա ներգրավվածությունը: Դա էլ մասնակի ռազմական ներխուժում կարելի է համարել: Այսքանից հետո ո՞նց կարելի է խոսել հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին: Եթե չես ուզում հակահարված տալ, գոնե ձենդ կտրիր, լռիր: Ամբողջ աշխարհը Թուրքիային դատապարտում է ներգրավվածության համար, իսկ դու վեր ես կենում, նման դրույթ ես դնում քո կառավարության ծրագրում: Փաստորեն մարդկանց խայտառակ ես անում: Թուրքերն էլ ասում են՝ հայերը մեզ ընդունում են, դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու պատրաստակամություն են հայտնում, իսկ դուք Սենատում դատապարտող բանաձևեր եք ընդունում և խոչընդոտում ենք մեր հարաբերություններին:
