«Այս պահին Ղարաբաղում 25 հազար հայ է մնացել։ Ի՞նչ տրամաբանությամբ մենք պետք է 25 հազար հոգուն կարգավիճակ շնորհենք», հայտարարել է Բաքվի ղեկավար Ալիևը, ասելով, թե Արցախի հարցը փակված է: Նա իհարկե կրկնում է իր արդեն հայտնի դիրքորոշումը, որը սակայն չի ընդունվում միջազգային օրակարգում: Սակայն, տվյալ պարագայում ալիևյան «թեզը» հերքելը չէ անդրադարձի նպատակը կամ խնդիրը: Դրա հնարավորությունն ու առիթները լինում են, կամ լինելու են, և մենք օգտագործում ենք այդ առիթները:
Տվյալ պարագայում հարկ է ուշադրության արժանացնել հայտարարությունը 25 հազար բնակչի մասին: Ալիևը փաստացի «մատնում» է իր գլխավոր խնդիրներից մեկը: Խնդիր, որը հայկական կողմը փաստացի տապալել էր արցախյան առաջին պատերազմից հետո, և ուղղակի իրավունք չունի ոչ միայն տապալել, այլ նույնիսկ փոքր ձախողել այժմ՝ 44-օրյա պատերազմից հետո: Մի կողմ թողնենք այն, որ իրականությանը չի համապատասխանում Արցախում 25 հազար բնակչի մասին ալիևյան հայտարարությունը: Արցախում այսօր ապրում է մի քանի անգամ ավելի շատ բնակչություն, քան Բաքվի ղեկավարի ներկայացրած թիվը: Սակայն անկասկած է, որ այսօր Արցախում ապրում է մի քանի անգամ քիչ բնակչություն, քան պետք է ապրեր, և պետք է ապրեր դեռևս առաջին պատերազմից հետո, ու կենսականորեն պետք է ապրի այժմ: 2004 թվականին պաշտոնական Երևանը «ոգևորված» էր, որ ԵԱՀԿ մոնիտորինգը չի արձանագրել ազատագրված տարածքների բնակեցում: Այն դեպքում, երբ հենց բնակեցումն էր լինելու արցախյան հարցում հայկական իրավունքների հենասյուններից մեկը, հայկական քաղաքական-դիվանագիտական ռեսուրսներից մեկը, որի հիման վրա պետք է կառուցվեր հայկական քաղաքականությունն ու ստիպեր Ադրբեջանին մնալ հարցի խաղաղ կարգավորման տրամաբանության մեջ:
Արցախում, որ իր ենթակայության տակ գտնվող սահմանագծով Հայաստանի հանրապետության գրեթե կեսն էր, իսկ բնակչությամբ՝ ընդամենը մի քանի տոկոսը, պետք է ապրեր նվազագույնը 300-500 հազար մարդ, որոնք դառնալու էին անխուսափելի գործոն և ճկունության ռեսուրս մեր դիվանագիտության համար: Իհարկե, խոսքը լոկ ֆիզիկական բնակության մասին չէ, որովհետև տվյալ պարագայում հույժ կարևոր գործոն էր լինելու Արցախում բնակչության ոչ միայն թիվը, այլև կենսագործունեության որակն ու ներդաշնակությունը համաշխարհային քաղաքակրթական գործընթացներին: Ներկայումս այդ խնդիրը ձեռք է բերել առավել սուր հրատապություն՝ Արցախում բնակվող քաղաքացիների թվի էական աճ, և էական աճ կյանքի որակի իմաստով, անվտանգային մեխանիզմներից, պաշտպանական որակներից մինչև խաղաղ կենսագործունեության արդիականացում: Կհաջողվի՞ մեզ լուծել այդ հարցը, դրա շնորհիվ կարող ենք ակնկալել նաև հաջողության ռեսուրս քաղաքական-դիվանագիտական տիրույթում: Չի հաջողվի, այդ դեպքում կամա, թե ակամա կնպաստենք Ալիևի նոր «հաջողությունների» խթանմանը:
