Պուտին-Փաշինյան մոսկովյան հետընտրական առաջին հանդիպման հանգամանքը հայաստանյան ուշադրությունը օրինաչափորեն և հասկանալիորեն գրավել է ընթացիկ սահմանային, անվտանգային խնդիրների, ռեգիոնալ իրադրության, Արցախի հարցի հեռանկարի և ներքին ու արտաքին այլ մարտահրավերների համատեքստում, դրանում Ռուսաստանի դերի, Հայաստանի հետ ունեցած համաձայնությունների և անհամաձայությունների պրիզմայով: Այդ ամենի անկասկած կարևորությամբ հանդերձ, հարկավոր է թերևս արձանագրել, որ հայ-ռուսական հարաբերության օրակարգը կամ այդ հարաբերության հեռանկարի հարցը թևակոխել է նոր հարթություն, աշխարհաքաղաքական նոր միջավայր, ինչը պայմանավորված է այլևս ոչ միայն հետպատերազմական Կովկասով, կամ պատերազմի, դրանում ՌԴ ոչ դաշնակցային դերի և պահվածքի, դրանից բխող հետագա ռեգիոնալ իրողությունների և Հայաստանի համար հրամայականների հանգամանքով, այլևս կենտրոնասիական ռեգիոնում ստեղծված նոր իրադրությամբ:
Արցախի դեմ պատերազմի իրողությամբ և դրա հետևանքով ստեղծված իրադրության առնչությամբ մենք սկսեցինք խոսել կովկասյան անվտանգության համակարգի փլուզման մասին: Սակայն, գործնականում փլուզվել է եվրասիական ռեգիոնի անվտանգության ամբողջ համակարգը: Դա տեղի է ունենում Աֆղանստանից ՆԱՏՕ և ԱՄՆ զինուժի դուրսբերման հետևանքով կամ արդյունքում: 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկությունից հետո ԱՄՆ աֆղանական արշավով հաստատվեց այդ երկրում և դրանով իսկ ձևավորեց ռեգիոնալ նոր ստատուս-քվո և անվտանգային նոր համակարգ:
Աֆղանստանում ԱՄՆ և ՆԱՏՕ ներկայությունը չի լուծել այդ երկրի հետ կապված հիմնարար խնդիրներ, բայց ձևավորել է ռեգիոնալ անվտանգային իրողություններ, որոնք գործնականում առկա էին քսան տարի: Քսանամյակ անց ԱՄՆ և ՆԱՏՕ հետ են քաշվում, ընդ որում բավականին արագ, ինչի հետևանքով ըստ էության փլուզվում է եվրասիական ահռելի ռեգիոնի անվտանգության համակարգը, իր հետ պայթեցնելով նաև այդ համակարգում ՌԴ որոշիչ և կանխորոշիչ դերի «առասպելը»: Միջինասիական ռեգիոնում Ռուսաստանը հայտնվել է մի շարք համազոր ուժային կենտրոնների հետ պայմանավորվելու, ըստ այդմ ազդեցության գոտիներ կիսելու, «փոխզիջելու» անհրաժեշտության առաջ, առանց որի Մոսկվան ստիպված է լինելու պատերազմել այդ կենտրոնների հետ՝ թեկուզ անուղղակի, ըստ էության ստանալով իր հարավ-արևելյան գոտում անկայունության մի մեծ շրջան: Հայաստանը միջինասիական ռեգիոնում չկա, սակայն, ինչպես արձանագրեցինք, չկա որպես այդպիսին առանձին ռեգիոնալ հարց, կամ եվրասիական մեծ ռեգիոնի անվտանգային համակարգի խնդիր, որը ներկայումս գտնվելով համալիր ապամոնտաժման փուլում, հաջորդիվ թևակոխելու է համալիր կառուցման փուլ: Որքան կտևի այդ անցումը, բարդ է ասել, սակայն հայ-ռուսական հարաբերությունն անխուսափելիորեն կրելու է այդ իրավիճակի ազդեցությունը և ըստ այդմ առաջանում է դրանից բխող օրակարգի անխուսափելիությունը: Դրանից է կարող բխել նաև անխուսափելիությունն այն հեռանկարի, որ Ռուսաստանը առաջնահերթությունների սահմանման ռազմավարական խնդրի առաջ կանգնելով, ամբողջությունը պահելու համար դիտարկի մասից՝ Կովկասից հրաժարումը, ինչին պատրաստվելու ճանապարհին Հայաստանն իհարկե պետք է մատը պահի թե ռուսական զարկերակի վրա, թե միևնույն ժամանակ շոշափելի այլընտրանքային զարկերակր: Այդ համատեքստում նաև, ժամանակի ու տարածության մեջ անվտանգային խնդիրները եվրասիական ռեգիոնալ համակարգի մեծ վերափոխման համատեքստում դիտարկելու անհրաժեշտությունը հատուկ է ոչ միայն հայ-ռուսական օրակարգին, այլ գործնականում բոլոր ուժային կենտրոնների հետ Հայաստանի հարաբերության հեռանկարին, լինի Չինաստան, Իրան, թե ԱՄՆ, Ֆրանսիա ու մնացյալ միացյալ, թե բազմաբաղադրիչ Եվրոպա: Որքանով է ունակ Հայաստանը դիտարկել օրակարգեր նվազագույնը տասնամյակի հեռավորության ու եվրասիական ընդգրկման վրա, սա է հարցերի հարցը:
