Ռուսաստանի ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը նախօրեին Մոսկվայում ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատար Ֆիլիպո Գրանդիի հետ քննարկել է Լեռնային Ղարաբաղ փախստականների վերադարձի հնարավորությունը:
Նշվել է, որ հանդիպման ընթացքում տեղի է ունեցել մտքերի փոխանակում փախստականների, ներքին տեղահանված անձանց և քաղաքացիություն չունեցող անձանց խնդիրների վերաբերյալ: Քննարկվել են հրադադարի մասին 2020-ի նոյեմբերի 9-ի Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների եռակողմ հայտարարության համաձայն` Լեռնային Ղարաբաղ և հարակից շրջաններ փախստականների և ժամանակավոր տեղահանվածների վերադարձի հարցերը:
Այս խնդրի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում Շուշիի քաղաքապետ Արծվիկ Սարգսյանն ասաց. «Ես տեղեկացված չեմ այդ քննարկումներից: Եթե քննարկվել է հարցը, որ փախստականները պետք է վերադառնան, օկուպացված տարածքները պետք է վերադարձնեն, իհարկե, դրական եմ վերաբերվում: Դա շատ դրական կլինի:
Մեր ակնկալիքն այն է, որ վերադառնանք մեր տարածքները, կոնկրետ ես վերադառնամ Շուշի, դա իմ երազանքն է: Դե մնացածն էլ իրենց հայրենի տները վերադառնան: Խոսքը ԼՂԻՄ-ի տարածքի վերադարձի մասին է, որից հետո ժողովուրդը կվերադառնա ու կբնակվի իր հողում»:
Նա նաև հավելեց, որ բացի ԼՂԻՄ տարածքից, խորհրդային շրջանում Շահումյան, Գետաշեն, Մանաշիդ բնակավայրերը ամբողջությամբ հայկական են եղել. «Այսօր դրանց մասին խոսք չկա: Եռակողմ հայտարարությունը ստորագրելու ժամանակ պետք է այդ հարցն էլ դնեին, որ Շահումյանը, Գետաշենը, Մանաշիդը հայկական են եղել: Այ այդ հարցը պետք է դրվեր, որ գոնե փոխանակում լիներ»:
Արծվիկ Սարգսյանը նշեց, որ Շուշիի բնակիչների թիվը 5-6 հազար է, որից 4034 բնակիչ արդեն Արցախում է, ևս 1600-ը Հայաստանում է, բայց գնում-գալիս են:
«Մարդիկ կացարանի խնդիր ունեն Արցախում: Այսինքն եթե կացարանի հարցը լուծվի, Հայաստանում գտնվող 1600 շուշեցիների 95 տոկոսը պոտենցիալ վերադարձող է»,-ասաց նա:
Իր հերթին «Հանուն Հադրութի» ՀԿ գործադիր մարմնի նախագահ Լևոն Հայրյանը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նշեց, որ ոչ մի դրական ակնկալիք չունի Լավրովի և ՄԱԿ-ի հանձնակատարի հանդիպումից. «Լավրովը խոսելիս միշտ ասում է՝ փախստականները պետք է վերադառնան Ղարաբաղ և նրա շուրջ գտնվող տարածքներ, իսկ դա նշանակում է, որ նկատ ունի թուրքերին: Ռուսական լեքսիկոնով դա նշանակում է, որ եթե ուզում եք Ղարաբաղի հայերին վերադարձնեք, պետք է մտածեք նաև թուրքերին վերադարձնելու մասին: Այսինքն ավելի շուտ դա օգտագործում է Ամերիկային ճնշելու համար, որ իբր էստեղ կառավարողը մենք ենք, որ եթե խոսում եք փախստականների մասին, ուրեմն թուրքերն էլ պետք է վերադառնան Ղարաբաղ, Ստեփանակերտ և այլն: Ուզում է ասի՝ մի խառնվեք մեր գործերին»:
Նա ընդգծեց, որ այդ քննարկումներից ոչ մի լավ բան չի սպասում. «Լավրովից ինչպե՞ս կարելի է հայանպաստ բան սպասել: Դա անհնար բան է: Ես կարծում եմ, որ իրենք այնքան էլ հակված չեն, որ թուրքերը վերադառնան Ղարաբաղ, բայց ուզում են ասել, որ եթե դուք հայերի վերադառնալու մասին եք խոսում, ուրեմն թուրքերի մասին էլ պետք է խոսենք: Այսինքն քաղաքագիտական լեզվով Լավրովը ակնարկ է անում Ամերիկային, որ ավելի լավ է փակենք այդ թեման, ճիշտը թեման փակելն է»,-ասաց Լևոն Հայրյանը:
Հարցին, թե որևէ ակնկալիք չունի՞ նման քննարկումներից, Հայրյանը պատասխանեց. «Եթե հարցը ռուսական օրակարգի մեջ լինի, իմ ակնկալիքները միայն վատն են: Մինչև այնտեղ բազմազգ խաղաղապահներ չլինեն, հետ վերադառնալու մասին խոսելը հիմարություն է, ռուսները ամեն վայրկյան գալու են ծախեն ու փախչեն: Ռուսները կաշխատեն թուրքերից էլ քաղաքական իմաստով ինչ-որ մի բան պոկեն, նոր խոսեն փախստականների վերադարձի մասին: Կոնկրետ Լավրովի երեկվա հայտարարությունը զգուշացում է միջազգային ուժերին, որ այդպիսի դժվար գործի տակ չի կարելի մտնել: Նա ուզում է վախեցնել, որ դա բարդ հարց է, որ չամաչեր, կարող էր ասել՝ մենակ մենք կարող ենք այդ հարցը լուծել: Ռուսների դիրքորոշումը պարզ երևում է, եթե իրենց խաղը կեղտոտ չի, ինչո՞ւ չեն համաձայնում մեկ ուրիշ երկրի խաղաղապահ էլ գա: 100 անգամ ամերիկացիենրը, ֆրանսիացիները ակնարկել են, և անգամ պատերազմի ժամանակ առաջարկեցին սկանդինավյան խաղաղապահներ բերել: Եթե Ամերիկան ուզում է այստեղ կարգավորել հակամարտությունը, ռուսներն ուզում են կառավարել: Ռուսներն ուզում են իրենք կառավարեն, իրենք դնեն, իրենք վերցնեն, բայց դե իրենց ռեսուրսն էլ սպառվում է, թե մինչև երբ են մարդկանց ու ժողովուրդներին վնաս տալու, չեմ հասկանում»: