Այն ժամանակ, երբ Ադրբեջանը իր հայատյացության պաշտոնական քաղաքականությամբ լուծում էր մի առանցքային հարց՝ հասարակությանը թեկուզ անուղղակի, սակայն դարձնում էր ադրբեջանական կոշտացող քաղաքականության ռեսուրս, Հայաստանում վերնախավերը զբաղված էին հանրային դերը մարգինալացնելով, հանրությանն ընդամենը ներքաղաքական երկրպագուի, կամ էլ ավելի վատ՝ քաղաքական աղանդավորի վերածելու «սուրբ» գործով: Այդպիսով, Ադրբեջանը Արցախի հարցում ձևավորում ու կոշտացնում էր հստակ քաղաքականություն, իսկ Հայաստանը Արցախի հարցը վերածում էր ոչ թե քաղաքականության, այլ աղանդավորության առարկայի: Իհարկե խոսքն այն մասին չէ, որ Հայաստանն էլ պետք է գնար Ադրբեջանի ճանապարհով և պաշտոնապես վարեր ադրբեջանատյացության քաղաքականություն:
Հանրությանը գործոն դարձնելը չի ենթադրում միայն այդ ճանապարհը: Առավել ևս, որ Ադրբեջանի ճանապարհով գնալու համար պետք էր թերևս նաև ադրբեջանական կառուցակարգ, այլ կերպ ասած՝ ընտանեկան-կլանային-խանական ամբողջատիրություն: Իհարկե Հայաստանում էլ ժողովրդավարական, բաց հասարակարգը զգալիորեն հիբրիդային էր, այսինքն ոչ բացարձակ, ոչ ամբողջական, փակ էր իշխանության ձևավորման մեխանիզմը, սակայն ընդհանուր առմամբ Հայաստանում հասարակական-քաղաքական կյանքն ու կառուցվածքը բոլորովին ադրբեջանական չէր, բարեբախտաբար:
Հայաստանի նախընտրական շրջանի առանցքային թեմաներից մեկը, որ կդառնա թերևս գործող իշխանության և նախկին համակարգի միջև բանավեճի կամ պարզապես վեճի առարկա, լինելու է արցախյան հարցի բանակցային գործընթացի պատմությունը: Սա կարևորագույն խնդիր է նաև հանրության համար, պետական շահի ու անվտանգային խնդիրների տեսանկյունից: Ամբողջ հարցն այն է, որ հայկական հանրությունը բաց է թողել այդ կարևորագույն հարցը մոտ երեք տասնամյակ: Այդ հարցը մնացել է մարդկանց փակ խմբի «իրավասության» հարց, որոնք կարգավիճակի բերումով բանակցել են և գուցե փոքրիշատե իրազեկել դարձյալ ինչ-որ փակ խումբ մերձավորների, իսկ լայն հանրությունը մնացել է այդ ամենից ձեռնպահ: Հանրությանը կերակրել են միայն քաղաքական-քարոզչական նկատառումներից բխող «թեզերով», ում պետք է եղել՝ «խաղաղասիրական», ում պետք է եղել՝ «անզիջում» և «անկոտրումային»: Ով փորձել է դուրս գալ այդ երկու ծայրահեղություններից կամ քաղաքական-քարոզչական տրամաբանությունից և առաջ քաշել արցախյան հարցում իրապես բովանդակային քաղաքական-հասարակական դիսկուրս ձևավորելու նախաձեռնությամբ, մարգինալացրել են համատեղ, անելով այդ ուղղությամբ ամեն ինչ՝ ձեռքի տակ եղած տեղեկատվական ռեսուրսով:
Հայաստանն առկա իրողություններից ելնելով, հանրությանը գործոն պետք է դարձներ Արցախի հարցը հնարավորինս լայն քաղաքական բանավեճի, քննարկումների առարկա դարձնելով և դրա միջոցով Հայաստանում այդ հարցի առնչությամբ երկու-երեք կոնցեպտուալ ուղղություններ ձևավորելով, որոնք ունենալով տակտիկական տարբերություններ, ռազմավարական առանցքային հարցում պետք է հանգեին նույն կետին՝ Արցախը երբեք չպետք է լինի Ադրբեջանի կազմում: Այդ մարտավարությունը Հայաստանին պետք է անհրաժեշտ լիներ բարդացող աշխարհաքաղաքական միջավայրում ուժային առանցքային կենտրոնների հետ համահարթ քաղաքականություն վարելու, և նրանցից որևէ մեկի առանձին «պլանի» տակ չմնալու համար:
