«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հելսինկյան նախաձեռնություն-92 Լեռնային Ղարաբաղի կոմիտեի համակարգող, խաղաղության և մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակների դափնեկիր Կարեն Օհանջանյանը։
-Պարոն Օհանջանյան, ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին ՀՀ ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանի պահվածքը։ Վերջին հայտարարությունը հնչեց ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Վալերի Սեմերիկովի շուրթերից՝ առ այն, որ կոչ են անում հայ-ադրբեջանական սահմանին առաջացած ճգնաժամը լուծել քաղաքական-դիվանագիտական ճանապարհով։ Դա այն ամե՞նն էր, ինչ մենք կարող էինք սպասել ՀԱՊԿ-ից։
–Մի քանի օր առաջ ձեզ հետ ունեցած իմ հարցազրույցում ես ձեզ ասացի, որ ՀԱՊԿ-ը բացարձակապես քայլեր չի ձեռնարկելու իր դաշնակցին ռազմական աջակցություն ցուցաբերելու համար և հանդես կգա միայն ամորֆ հայտարարություններով՝ Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայի և Հայաստանի դեմ ինքնիշխանության խախտման վերաբերյալ։ Եվ այդպես էլ եղավ: Սկզբնապես ամեն ինչ գալիս է այն պահից, երբ Սերժ Սարգսյանն անձամբ որոշեց չստորագրել Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումը և համաձայնագիր ստորագրեց ԵԱՏՄ-ին միանալու մասին: Այդ ժամանակից ի վեր Հայաստանը կորցրեց միջազգային հանրության՝ որպես հուսալի գործընկերոջ իրական աջակցությունը և հանձնվեց ռուսական արջի ողորմությանը, որը չի ճանաչում որևէ գործընկերություն և ինքնիշխանության հարգանք, այլ միայն նվաստացում և ստրկամտություն: Կրկնում եմ՝ ղարաբաղյան երկրորդ և երրորդ պատերազմները սանձազերծեց Ռուսաստանը, անձամբ նրա պարանոիկ նախագահ Պուտինը: Եթե 2016-ի պատերազմի ընթացքում մենք կարողացանք դուրս մղել թշնամուն, քանի որ մեր բանակը բարոյալքված չէր և կարող էր իրականացնել իր առջև դրված խնդիրները, որոնք իրավասու զինվորական ղեկավարները դնում էին իր առջև և ստիպում ագրեսորին՝ Ադրբեջանին խաղաղության, ապա 2020-ի սեպտեմբերին Նիկոլ Փաշինյանը, որը երեք տարվա ընթացքում ոչնչացրեց ամբողջովին մարտունակ բանակը ՝ այն գլխատելով ռազմական առաջնորդներից, ովքեր ռազմական առճակատման և հարձակման փորձ ունեին, ոչ միայն կապիտուլացվեց , այլ թույլ տվեց, որ ռուսական հրեշը գրավի և ոչնչացնի Արցախի պետականությունը, ինչպես նաև բարոյալքեց և դեգրադացրեց ամբողջ հայ հասարակությունը: Նման պայմաններում Հայաստանի հետ ոչ ոք, որը, փաստորեն, որպես պետություն դադարել է գոյություն ունենալ, և միայն այսօր Ռուսաստանի կցորդն է, լրջորեն չի խոսի, առավել ևս՝ օգնություն չի ցուցաբերի։ Ձեզ տված իմ հարցազրույցում ես ասել եմ, որ Սյունիքի և Հայաստանի այլ մարզերի իրադարձությունները Ադրբեջանը համակարգում էր Ռուսաստանի հետ: Այդ նպատակով Բաքու եկավ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Լավրովը, որը տվեց իր համաձայնությունը սահմանազատման և սահմանազատման գործընթացի մեկնարկի համար: Հետևաբար, բոլոր միջպետական կառույցները, որոնցում Ռուսաստանը առաջնային դեր է խաղում, տվյալ դեպքում ոչ թե կօգնեն, այլ միայն խաղաղ և դիվանագիտական ճանապարհով կխնդրեն լուծել ծագած խնդիրները, այսինքն ՝ ավարտին հասցնել սահմանազատման և սահմանազատման գործընթացը, որպեսզի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության դրույթները կյանքի կոչվեն։ Իսկ դա ձեռնտու է միայն Ադրբեջանին։ Եթե Հայաստանը զինված միջոցներով չդիմադրի Կրեմլի ու Բաքվի այս ստոր ծրագրերին, ապա դատապարտված է ավարտել իր առաքելությունը՝ որպես պետականություն։
-Թյուրքալեզու պետությունների խորհրդի գլխավոր քարտուղարը Ալիևին ասել է, թե «Զանգեզուրի միջանցքը» կկապի ողջ թուրքական աշխարհը։ Կհասնե՞ն այս ծրագրի իրագործմանը։ Փաստորեն Ռուսաստանը դառնում է համաթուրքական աշխարհի առա՞նցքը։
-Ռուսաստանն այսօր, զրկված առաջադեմ զարգացած երկրների աջակցությունից, չնվազող պատժամիջոցների բեռի ծանրության տակ, պետք է ինչ-որ կերպ գոյատևի: Եվ այսօր թյուրքախոս երկրների հետ համագործակցությունը նրան հնարավորություն է տալիս չընկնել տուրբուլենտության և խորը ռեցեսիայի մեջ: Հետևաբար, Ռուսաստանն ամեն կերպ ձգտելու է իրականացնել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կետերը: Հայաստանը դիմակայելու շանս ունի՞: Ես կարծում եմ, այո՛. Դա համայն հայության մտավոր ներուժի արագ մոբիլիզացում է և այլընտրանքային ժամանակակից տեխնիկական միջոցների ստեղծում `մեր թշնամիների կարողությունները չեզոքացնելու համար: Եվ սա պետք է ներառի ինչպես զենքի նոր տեսակների ստեղծում, այնպես էլ պետականաշինության վերակազմավորում այնպես, որ արագ և ճկուն արձագանքեն փոփոխվող աշխարհին և, առաջին հերթին, արհեստական ինտելեկտի հնարավորությունները ներմուծեն առօրյա կյանք: Թվում է, որ սա ֆանտազիա է և չի տարածվում այսօրվա իրականության վրա: Բայց դա այդպես չէ: Մենք ունենք այդ ներուժը, և այն խելամտորեն օգտագործելով՝ կարող ենք զարմացնել ինչպես մեր թշնամիներին, այնպես էլ մեր այսպես կոչված գործընկերներին: Պարզապես դրա համար անհրաժեշտ է արագ ու անհապաղ ազատվել Նիկոլ Փաշինյանի դավաճանական ու հակապետական ռեժիմից:
-Կկարողանա՞ Ռուսաստանը Ադրբեջանին բերել ՀԱՊԿ, ինչպես հայտարարել է ՌԴ ԱԳ փոխնախարար Ռուդենկոն, թե՞ Թուրքիան դրան կխանգարի։
-Փաստորեն ամեն ինչ դրան է տանում։ Բայց դրա համար կան մի շարք տեխնիկական և իրավական խնդիրներ: Կարծում եմ, որ դա դժվար թե հնարավոր լինի առաջիկա մեկ-երկու տարում: Դժվար թե Թուրքիան դեմ լինի դրան, քանի որ երբ Ադրբեջանը միանա ՀԱՊԿ-ին, այս անօգուտ կազմակերպությունում ներկայացված թյուրքախոս և մահմեդական երկրները կլինեն մեծամասնություն: Եվ Թուրքիան կարող է օգտագործել այս պլատֆորմը իր նպատակների համար:
Մենք պետք է մտածենք այն մասին, թե ինչպես ուժեղացնել մեր հզորությունը, և չմտածել՝ Ադրբեջանը կարո՞ղ է մտնել այս կազմակերպություն, թե ոչ: Ես մի անգամ ասել եմ, որ մենք պետք է ստեղծենք զանգվածային ոչնչացման զենք և պետք է աշխատենք այս ուղղությամբ: Պարտադիր չէ, որ դա ունենա միջուկային բաղադրիչ: Մենք պետք է թշնամուն զսպելու զենք ունենանք և պետք է շատ արագ տիրապետենք դրան, որպեսզի լուծենք ղարաբաղյան վերջին պատերազմի ընթացքում կորուստների հետ կապված բոլոր խնդիրները:
