Հայաստանի վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը մայիսի 14-ին պաշտոնական նամակներ է հղել ՀԱՊԿ անդամ պետությունների նախագահներին, որպեսզի ՀԱՊԿ կանոնադրության 2-րդ կետի համաձայն սկսեն քաղաքական դիրքորոշումների համակարգման քաղաքական խորհրդակցություններ, կապված Հայաստանի Սյունիքի մարզի հատվածում սահմանախախտման ադրբեջանական սադրանքի հետ:
Իրադարձության զարգացման հնարավոր սցենարները կարող են լինել բազմազան: Հատկանշական է, որ Երևանը դիմում է ոչ թե 4-րդ կետի հիմքով, այլ 2-րդ, այսինքն առայժմ գոնե ակնկալում ՀԱՊԿ քաղաքական հստակ դիրքորոշում, որովհետև 4-րդ կետն այլևս ըստ էության առնչվում է հավաքական ռազմական գործողությունների մասին որոշմանը: Ինչո՞ւ է Երևանը դիմում այդ քայլին: Չի ցանկանում միագամից վերցնել բարձր նոտա, առանց այդ էլ չունենալով ՀԱՊԿ երկրների քաղաքական համարժեք դիրքորոշման հույս, թե՞ պարզապես չկա ռազմական գործողություն, ռազմական ագրեսիայի փաստ, ըստ այդմ չկա 4-րդ կետով դիմելու բավարար ռացիոնալ հիմք:
Բոլոր դեպքերում, ակնառու է, որ Երևանն առայժմ խնդիրը ՀԱՊԿ առաջ դնում է քաղաքական դիրքորոշման համակարգման տրամաբանության դաշտում: Ըստ այդմ առաջանում է հարց, ինչ է արվում, եթե չի ստացվում գալ համարժեք համակարգման և ներդաշնակեցման՝ որը ճնշում կլինի Ադրբեջանի վրա, և ինչ է հաջորդում՝ եթե համակարգումը ստացվում է: Դիցուք, ՀԱՊԿ անդամները համակարգված դիրքորոշում են արտահայտում, որ Հայաստանի՝ դաշնակից պետության սահմանը խախտվել է, Ադրբեջանը զինված ստորաբաժանումներով, թեկուզ առանց ռազմագործողության, այդուհանդերձ խախտել է ՀԱՊԿ անդամ պետության տարածքային ամբողջությունը: Դա քաղաքական որոշակի ճնշում է Ալիևի վրա: Բայց, ինչ է հաջորդում, եթե Ադրբեջանը այդուհանդերձ տեղի չի տալիս դրան, և ավելին՝ մի ձեռքով իբրև թե բավարարելով Հայաստանի հանդեպ իրենց պարտավորությունը, ՀԱՊԿ անդամ երկրների նախագահները մյուս ձեռքով բավարարում են Ալիևի հավակնությունները, ինչպես արել են միշտ: Ո՞րն է այն որոշակի ժամանակային սահմանը, որից այն կողմ ՀԱՊԿ առաջ արդեն պետք է դրվի 4-րդ կետի խնդիրը, եթե Բաքուն տեղի չի տալիս միասնական քաղաքական դիրքորոշում-ահազանգին, կամ, եթե որոշ անդամներ մյուս ձեռքով շարունակում են խաղը Բաքվի հետ: Այդ ժամկետը ներառում է օրե՞ր, թե՞ շաբաթներ:
Միևնույն ժամանակ, Երևանը դրանից հետո դնելու է 4-րդ կետի հարց՝ եթե իհարկե 2-րդ կետում հասնի որևէ հաջողության, թե՞ հարցը տեղափոխելու է արդեն ՄԱԿ ԱԽ շրջանակ, ինչն առաջարկում է Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը: Եվ այստեղ կա նաև մեկ այլ հարց՝ բացի մարտավարական խնդրից, որ Երևանը պետք է լուծի կամ փորձում է լուծել ՀԱՊԿ միջոցով, անարդյունավետությունն առաջացնում է նաև ռազմավարական հարցը՝ ինչպիսի հարաբերություն կառուցել ՀԱՊԿ հետ, որը բավականաչափ համարժեք չէ Հայաստանի ռազմա-քաղաքական մարտահրավերներին: Այդ իմաստով, Հայաստանը թերևս պետք է մտածի այդօրինակ դիրքորոշման պարագայում ՀԱՊԿ հանդեպ իր ներքին քաղաքական ժեստ անելու ուղղությամբ: Այստեղ իհարկե պրագմատիզմը հուշում է կտրուկ քայլերի աննպատակահարմարության մասին, միևնույն ժամանակ սակայն որոշակի քաղաքական ազդակների անհրաժեշտության: Դրանցից կարող է լինել այն, որ Հայաստանի խորհրդարանում հայտնվի ՀԱՊԿ շրջանակում վավերացված պայմանագրերից մեկի վերանայման հարցը: Խոսքը 2012 թվականին Հայաստանի եվրասիականացման ալիքի ծավալմանը մեկնարկին զուգահեռ վավերացված պայմանագրի մասին է, որի համաձայն Հայաստանը որևէ երրորդ երկրի հետ ռազմական ենթակառուցվածքային գործակցության համար պետք է ստանա ՀԱՊԿ բոլոր անդամների համաձայնությունը: Եթե ՀԱՊԿ անդամները համաձայն չեն Հայաստանի ռազմա-քաղաքական խնդիրների հարցում դաշնակցային միասնական վարքագծի հեռանկարին, ապա նրանք չպետք է ունենան Հայաստանի ու երրորդ երկրի ռազմական ենթակառուցվածքային գործակցության հարցում, այլ կերպ ասած Հայաստանի այլընտրանքի հնարավորության հարցում որոշիչ ձայնի իրավունք: Նրանք կամ Հայաստանի հետ «կնվագեն» այսպես ասած նվագախմբով, կամ Հայաստանը պետք է ունենա նվագակցի ինքնուրույն ընտրության հնարավորություն: