Արցախի դեմ 44-օրյա պատերազմից հետո ձևավորվել է եզրակացությունների մի փակ շրջան կամ օղակ, որտեղ շոշափվում է հետևյալ իմաստը, թե պատերազմն ու զոհերը հետևանք էին ժամանակին չփոխզիջելու: Ընդ որում, այստեղ բաց է թողնվում մի շատ էական նրբերանգ: Բանն այն է, որ չեն բերվում օրինակներ, թե երբ է Ադրբեջանը եղել փոխզիջման պատրաստ, և դա տեղի չի ունեցել միայն Հայաստանի պատճառով: Փոխարենը, կան մի շարք օրինակներ, սկսած ասենք Քի Վեսթից, մինչև Կազան, երբ հենց Ադրբեջանի կոշտ և պահանջատեր դիրքորոշումն է բերել կարգավորման գործընթացի փակուղու, պայմանավորվածությունների չեղարկման: Սակայն, այստեղ էլ մենք կհանգենք թերևս պարզունակ, միագիծ եզրակացության, թե այդ Ադրբեջանն է, որ պատրաստ չէր փոխզիջման և դա էլ բերեց փակուղու: Խնդիրն այն է, որ այդօրինակ գնահատումները քաղաքականապես անհամարժեք են արցախյան հարցի աշխարհաքաղաքական բովանդակությանն ու տրամաբանությանը, տարիների ընթացքում դրա տրանսֆորմացիային, Արցախի հարցի և ընդհանրապես Կովկասի շուրջ իրավիճակի տրանսֆորմացիային:
Հայաստանը Արցախի հարցում իր քաղաքականությամբ ակոսում է հայտնվել ոչ միայն այն պատճառով, որ կառավարվել է խիստ անարդյունավետ, պետական համակարգը դարձնելով ընդամենը կոռուպցիոն բուրգի ցուցանակ: Հայաստանը տանուլ է տվել քաղաքական «էլիտաներում» արցախյան հարցի ըստ էության ընկալման իմաստով, հենց այդ մակարդակից սկսած: Ի տարբերություն Հայաստանի, Ադրբեջանում իհարկե ոչ պակաս, բազմակի ավելի կոռումպացված «էլիտան» գնահատել է իրավիճակը առավել ռացիոնալ, հասկանալով թերևս, որ, առկա է Կովկասում ազդեցության աշխարհաքաղաքական պայքար և այդ պայքարում հակամարտ գոտիները առիթ են, ոչ թե պատճառ, այդ թվում Արցախը: Այդ պայքարի գերակա խաղացողներին չեն հետաքրքրում փոխզիջումներ, եթե դրանք չեն տեղավորվում ազդեցության համար պայքարի սեփական խաղում: Ի տարբերություն հայկական «էլիտաների», ադրբեջանցիները պատրաստվել են պատերազմի և ոչ թե այն նկատառումով, որ իրենք են դարձնելու պատերազմը անխուսափելի, այլ՝ որ աշխարհաքաղաքական դիմակայության տրամաբանությունն է խիստ հավանական դարձնելու իրավիճակը, երբ ռեգիոնալ երկրները հարկադրված են լինելու ներքաշվել պատերազմի մեջ: Ի տարբերություն Հայաստանի, Ադրբեջանում «համոզված» չեն եղել, որ Ռուսաստանը թույլ չի տալու մեծ պատերազմ իր կենսական գոտի Կովկասում: Ահա այդ մակարդակում, Արցախի հարցի աշխարհաքաղաքական համատեքստի ընկալման, թյուրընկալման մակարդակում է, որ Հայաստանը մտել է ոչ համարժեք ակոս և շարժվել այդ ուղով: Ընդ որում, այստեղ իհարկե մեղմ ասած բավականին հեշտ, ըստ այդմ նաև անարդարացի է գնահատել իրավիճակը հետին թվով խելացիության «կանխավարկածով»: Առավել ևս, որ խնդիրը որևէ մեկին տասնամյակներ առաջ թույլ տրված վրիպումների մեղավոր արձանագրելն ու կնքելը չէ, այլ ընդամենը վրիպումները հասկանալն ու դրանք չկրկնելը: Բայց, այստեղ է նաև խնդիրը, որ ներկայումս Հայաստանում առկա է քաղաքական, մեդիա-փորձագիտական հանրույթի մի շերտ, որը փորձում է Հայաստանում վերարտադրել այդ վրիպումներն ու թյուրընկալումները, ինչը կարող է դառնալ հետագա ընթացքում նոր խնդիրների գեներացման հիմք, դարձյալ լինելով աշխարհաքաղաքական տրանսֆորմացիաների տրամաբանությունից շեղ:
