Հայկական համացանցում անասելի ցավով դիտվում են պատկերներ 44-օրյա պատերազմի հետևանքով Արցախի օկուպացված տարածքներից, Շուշիից, Հադրութից, այլ գոտիներից, որտեղ ադրբեջանցիները ջնջում են հայկական հետքը և փորձում յուրացնել տարածքները: Այս օրերին վանդալիզմի դրսևորումների թիրախում է Շուշիի մարգարիտը՝ Ղազանչեցոց եկեղեցին, որից Ալիևի հրամանով հանում են հայկականությունը: Ալիևին անշուշտ չի հաջողվելու ջնջել հայկական հետքը, սակայն տվյալ պարագայում դիտարկենք բոլորովին այլ հարց: Էրդողանի խամաճիկ դարձած Ալլիևը փորձում է յուրացնել հայկական տարածքներն ու ջնջել հայկական հետքը, այդպիսով խեղելով պատմությունը: Եվ նա այդ հանգամանքը անշուշտ դիտում է իր հետագա քաղաքական ռազմավարության համատեքստում:
Մինչդեռ տեղի ունեցողի համատեքստում թերևս առաջանում է հարց, որ պետք է տանք ինքներս մեզ: Ալիևը յուրացնում է մեր կորցրած, իր օկուպացրած տարածքները, իսկ ի՞նչ ենք արել մենք այս մոտ երեք տասնամյակի ընթացքում, որպեսզի բառի բուն և պատմական արդարության իմաստով յուրացնենք մեր ազատագրած տարածքները: Ի՞նչ ենք արել մենք, որպեսզի աշխարհին, ուժային կենտրոններին համոզիչ կերպով ցույց տանք, որ տեր ենք այդ տարածքներին ոչ թե քաղաքական կոնյուկտուրայի, այլ պատմա-քաղաքական պատասխանատվության հիմքով: 2004 թվականին Հայաստանի իշխանությունը «հպարտանում» էր, որ ԵԱՀԿ մոնիտորինգի խումբը եկել է և չի արձանագրել ազատագրված տարածքների վերաբնակեցում: Թվում է, որ դիվանագիտական հմտություն ու հաղթանակ է, թվում է, որ խորամանկել ենք Ադրբեջանին, աշխարհին, բայց իրականում խաբել ենք ինքներս մեզ: Խաբել ենք, թե հնարավոր է պետություն ու հայրենիք ազատագրել և պահել մի ձեռքով, մյուս ձեռքով դրսում բանակցելով ազատագրածի մի մասը հանձնելու շուրջ: Սա իհարկե ոչմիթիզականության մասին չէ բացարձակապես: Բայց, երբ դու չես ձգտում առավելագույնին, բանակցությանը հայտնվում ես թույլ օղակի կարգավիճակով, որովհետև, ինչպես կասեր հայ գրականության դասականը՝ «հանձնվելը վերջ չունի, չի կարելի հանձնվել մի անգամ, դա միայն սկզիբն է դառնում, իսկ վերջ՝ չունի»:
Ազատագրված հայրենիքը ներսում վերածվեց կենացի, տոնակատարության, ամպագոռգոռ ելույթների, իսկ դրսում՝ բանակցային սակարկության առարկայի: Մոտ երեք տասնամյակ հայկական այսպես կոչված քաղաքական վերնախավը հանգստացավ ու հարստացավ հաղթանակի վրա, ազատագրված տարածքները յուրացնելով լոկ տարբեր սեփականատիրական նկրտումներով: Միայն Արցախի Հյուսիս-Հարավ ավտոճանապարհային նախագծի իրականացման որակը բավական է պատկերացնելու համար, թե հայկական քաղաքական «վերնախավը» ինչպես էր վերաբերում ազատագրված հայրենիքին, ինչ պատասխանատվությամբ էր մոտենում դրան: Այդ ճանապարհը, որ մի կերպ կառուցվում էր համահայկական հանգանակության միջոցներով, քանդվում էր դեռևս ամբողջապես չավարտած: Այդ ճանապարհը, որ պետք է լիներ ազատագրված Արցախի ենթակառուցվածքային ողնաշարը, իրականում արտահայտում էր հայկական «վերնախավերի» ծայրահեղ անպատասխանատվությունը արցախյան հարցի համահայկական նշանակության, ըստ այդմ նաև դրանով իսկ աշխարհաքաղաքական մասշտաբի հանդեպ: Ինչպե՞ս պետք է վերաբերեր հայկական այդ քաղաքականությանն աշխարհը, միջազգային ուժային կենտրոնները՝ լինեին դրանք դաշնակից, թե ոչ, լինեին թշնամի, թե չեզոք: Ինչպե՞ս է հնարավոր վերաբերել պետական մի «վերնախավի» հետ, որը կարող է այդ աստիճան անպատասխանատվությամբ գործել պետականության ողնաշարի հանդեպ: Այդ ամենը պետք է վերլուծվի և քննարկվի հանգամանալից ու խորը, հասկանալու համար թե առաջին հաղթանակը, թե 44-օրյա պատերազմի պարտության հասցրած ընթացքը, և թե հետագա անելիքը՝ այդ ընթացքը մտածողության, պատկերացումների, հոգեբանության և արժեհամակարգի խորքից կասեցնելու համար: Դա է, որ թույլ չեն տալիս հանրությանը, ներքաղաքական կյանքը վերածելով ոչ թե բովանդակության շուրջ քննարկումների և պայքարի, այլ հայհոյախառն և ֆեյքառատ քաոսի:
Լուսանկարը՝ Civilnet.am-ի
