«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հելսինկյան նախաձեռնություն-92 Լեռնային Ղարաբաղի կոմիտեի համակարգող, խաղաղության և մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակների դափնեկիր Կարեն Օհանջանյանը։
– Պարոն Օհանջանյան, ի՞նչ իրավիճակ է Արցախում հետպատերազմյան շրջանում։ Արտաքին քաղաքական ի՞նչ առաջնահերթություններ ունի Ստեփանակերտը։ Արցախի արտգործնախարար Դավիթ Բաբայանը «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում ասել է, որ Արցախն ակնկալում է Մոսկվայի հետ եղբայրական հարաբերություններ ունենալ։ Դա ինչքանո՞վ է հնարավոր և ինչքանո՞վ է արտահայտում արցախահայերի շահերը։
– Լեռնային Ղարաբաղում շարունակվում է բոլոր պետական կառույցների դեգրադացիան և դրանց համալրումը բացարձակապես ոչ պրոֆեսիոնալ մարդկանցով, ովքեր վարկաբեկում են «իշխանության» բուն գաղափարը: Եվ դա գալիս է, առաջին հերթին, պետական հանցագործի՝ Արցախի նախագահի անկարողությունից, որը ի վիճակի չէ համարժեք արձագանքել ժամանակակից ներքին և արտաքին մարտահրավերներին, որի արդյունքում ժողովուրդը զրոյական վստահություն ունի իշխանությունների նկատմամբ՝ մեր երկրի կյանքում այսպիսի կրիտիկական պահին։ Ինձ զարմացնում է այն փաստը, թե որտեղից նման ոչ կոմպետենտ մարդկանց այսքան մեծ քանակ, և ինչպես է նախագահը ցանկանում այդ աղբով, իսկ նրանց այլ կերպ անվանել չի կարելի, լուծել երկրի առջև ծառացած խնդիրները։ Դժգոհ և բախտի քմահաճույքին թողնված մարդկանց բանակը արագորեն աճում է, և նաև մեծանում է մեկընդմիշտ հայրենիքը լքելու միտումը։
Մենք բոլորս Մոսկվայից ակնկալում ենք մեր քաղաքացիների և արտաքին սահմանների անվտանգության բարելավմանն ուղղված կոնկրետ քայլեր: Այս համատեքստում Դավիթ Բաբայանը ընդհանուր կարծիք հայտնեց, և մեր ժողովուրդն ընդհանուր առմամբ դրական է վերաբերվում Արցախում տեղակայված ռուս խաղաղապահների գործողություններին: Բայց այդ նույն զորքերը հաճախ անցնում են թույլատրելիի սահմանը՝ երեք նախագահների հռչակագրերում սահմանված գիծը: Ռուսները չէ, որ պետք է որոշեն, թե օտարերկրացիներից ով պետք է գա Արցախ, ով՝ ոչ, նրանց որոշելիքը չէ, թե որ հուշարձանները պետք է կանգնեն Արցախի հողի վրա: Օրինակ՝ Մարտունիում Գարեգին Նժդեհի հուշարձանը չպետք է հուզի ռուսներին: Նրանք պարզապես պետք է այստեղ կատարեն խաղաղապահի գործառույթները և նպաստեն հումանիտար հարցերի լուծմանը, մասնավորապես նպաստեն բոլոր ռազմագերիների և պատանդների ազատ արձակմանը։ Իրականում նրանք անզոր են վերջնականապես լուծելու ռազմագերիների հարցը, և դա փաստ է, որը ցույց է տալիս, որ Ռուսաստանը գործնականում չի կատարում հայտարարության բոլոր կետերը: Հենց սա էլ մեր մեջ հարցեր է առաջացնում, այսպես կոչված, խաղաղապահ ուժերի հովանու ներքո Լեռնային Ղարաբաղում Ռուսաստանի օկուպանտ ուժերի ներկայության մանդատի վերաբերյալ, որի առկայությունը Լեռնային Ղարաբաղում, ինչպես նաև երեք նախագահների հայտարարությունն ինքնին, միջազգային իրավունքի կոպիտ խախտում է հակամարտության խաղաղ կարգավորման խնդրի համատեքստում։
– ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Ջո Բայդենը իր ելույթում ՌԴ նախագահ Պուտինին մարդասպան է անվանել։ Մենք կարո՞ղ ենք ԱՄՆ-Ռուսաստան ծայրաստիճան լարված հարաբերությունների ֆոնին երկու գերտերությունների հետ լավ հարաբերություններ ունենալ և ակնկալել, որ այդ պետություններն առաջիկայում Մինսկի խմբում կարող են համատեղ աշխատանք տանել։
– Ինձ թվում է, որ այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ն և Արցախի ԱԳՆ-ն ղեկավարվում են այն մարդկանցով, ովքեր ձգտում են առավելագույնի հասցնել դիվանագիտական գերատեսչությունների ներուժը՝ ԵԱՀԿ համանախագահող երկրների ղեկավարությունների հետ կառուցողական և պրագմատիկ հարաբերություններ հաստատելու համար: Մինսկի խմի առաքելությունն է հստակեցնել Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը և նպաստել ղարաբաղյան հակամարտության վերջնական լուծմանը՝ միջազգային իրավունքի հիման վրա: Ռուսաստանի զորքերի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի օկուպացիան և երեք նախագահների հայտարարությունը միջազգային իրավունքի կոպիտ խախտում է: Նախագահ Պուտինն ինքը քաջատեղյակ է դրանից, դա գիտեն նաև բոլոր միջազգային միջնորդները, ինչպես նաև Հայաստանն ու Ադրբեջանը, որոնք այսօր ունեն տրամագծորեն հակառակ օրակարգեր: Ես չեմ մեկնաբանի նախագահ Բայդենի խոսքերը Ռուսաստանի նախագահի վերաբերյալ, բայց այն, ինչ նա արեց Լեռնային Ղարաբաղում 2020-ի սեպտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին, տեղավորվում է այս տրամաբանության մեջ։ Գուցե կան մարդիկ, ովքեր կփորձեն ինձ համոզել հակառակը, բայց փաստը մնում է փաստ, որ Պուտինը և Ռուսաստանի ռազմական և դիվանագիտական ղեկավարությունն ամեն ինչ արեցին, որպեսզի բարոյալքեն Հայաստանն ու Արցախը, որպեսզի կատարեն Թուրքիային ու Ադրբեջանին տված խոստումները՝ Սիրիայում, Լիբիայում, այլ տարածաշրջաններում իրենց արած զիջումների դիմաց, և չկորցնեն Թուրքիան որպես շահավետ առևտրային գործընկեր՝ Ռուսաստանի դեմ միջազգային հանրության կողմից ամենախիստ պատժամիջոցների պայմաններում: Եվ եթե Ռուսաստանը և նրա զավթիչ զորքերը Արցախում և Արցախի հարցում շարունակեն նույն կերպ, ինչպես հիմա, ապա մենք կարող ենք դիմել համաշխարհային հանրությանը՝ խնդրելով լրացուցիչ պատժամիջոցներ սահմանել Արցախում Ռուսաստանի ոչ բարյացակամ գործողությունների դեմ: Ավելին, մենք կարող ենք դիմել համաշխարհային հանրությանը՝ խնդրելով մեր ժողովրդին քաղաքական ապաստան տրամադրել մինչև Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի միջազգայնորեն պարտադրված լուծումը: Կարծում եմ՝ Ռուսաստանը հասկանում է, որ արցախցիների նման քայլը նրանց կստիպի լքել ոչ միայն Արցախը, այլ նաև ամբողջ Հարավային Կովկասը՝ աղետալի հետևանքներով իր դաշնային կառուցվածքի համար: Ուստի Ռուսաստանի շահերից է բխում արմատապես փոխել իր վարքը Արցախում և պաշտպանել մեր ժողովրդին և նրա մշակութային ու կրոնական արժեքները: Այն, ինչ տեղի ունեցավ Շուշիում՝ Կանաչ ժամ եկեղեցու և մի շարք հուշարձանների ոչնչացման հետ կապված, մեկ անգամ ևս ապացուցում է Ադրբեջանի իշխանությունների հետ Ռուսաստանի օկուպացիոն ուժերի համատեղ հանցավոր դավադրությունը:
– ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն ղազախական լրատվամիջոցին տված հարցազրույցում խոսել է ռուս-թուրքական հարաբերությունների հեռանկարի մասին, նաև բառացիորեն ասել. «Ճիշտ է, Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, բայց մենք համագործակցության տարբերակներ ենք փնտրում, տեսեք, օրինակ, Լեռնային Ղարաբաղը»… և ի՞նչ մենք տեսանք ռուս-թուրքական համագործակցության արդյունքում Լեռնային Ղարաբաղում։
– Ռուս-թուրքական հարաբերությունները, դրանց զարգացումը ինքնիշխան ռուսական պետության ինքնիշխան գործն է: Լեռնային Ղարաբաղը Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև համաձայնեցված մասնատման վառ օրինակ է՝ շրջանցելով Լեռնային Ղարաբաղի միջազգային իրավունքը: Ռուսաստանի և մասնավորապես Պուտինի և Շոյգուի խղճի վրա են այդ ութ հազար զոհված գեղեցիկ հայ տղաները, ինչպես նաև մեր պետության կազմաքանդումը և դրա մասնատումը երկու տարածաշրջանային տերությունների միջև: Ի վերջո, Ռուսաստանը պատասխան է տալու Լեռնային Ղարաբաղում կատարված չարիքի համար: Ռուսաստանը կարող է վերականգնել մեր ժողովրդի վստահությունն իր հանդեպ միայն հումանիտար բնույթի հավասարակշռված չեզոք գործողություններով և չխառնվելով Հայաստանի և Արցախի ներքին գործերին: Հակառակ դեպքում Ռուսաստանի կերպարը դեռ երկար ժամանակ մեր ժողովրդի հիշողության մեջ բացասական է մնալու։
