Ըստ ՀՀ Կենտրոնական բանկի տվյալների՝ 2020թ. ընթացքում ԱՄՆ-ից Հայաստան ֆիզիկական անձանց փոխանցումների ներհոսքի տարեկան աճն արագացել է՝ 25,4%-ից հասնելով 63,3%-ի, կազմելով 458,7 մլն դոլար, մինչդեռ Հայաստանից ԱՄՆ փոխանցումների արտահոսքը նախորդ տարվա 44%-ից նվազել է 41%-ով՝ կազմելով 162,3 մլն դոլար: Ընդ որում՝ Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների ներհոսքի դինամիկան 2020թ. նվազել է՝ մինչև 21,9% անկում 2019թ.-ի 0,6% աճի դիմաց, իսկ Հայաստանից դեպի ՌԴ փոխանցումների արտահոսքը, ընդհակառակը, 9,7% անկումից հասել է 7,9% աճի։ Դա վատթարացրել է Ռուսաստանից փոխանցումների զուտ ներհոսքի տարեկան դինամիկան՝ 2019թ. 9% աճից մինչև 42.1% անկում՝ 2020թ.: Արդյունքում ՝ Ռուսաստանից փոխանցումների ներհոսքի ծավալը 2020թ. կազմել է 824.4 մլն դոլար, իսկ դեպի ՌԴ արտահոսքը՝ 459.6 մլն դոլար, ինչը 364.8 մլն դոլարի զուտ ներհոսք է ձևավորել այդ ուղղությամբ: Հայաստան-Ռուսաստան ուղղությամբ փոխանցումների ներհոսքի և արտահոսքի միջև տարբերությունը 5 տարում կրճատվել է 4-ից մինչև 2 անգամ, այն դեպքում, երբ Հայաստան-ԱՄՆ ուղղությամբ այդ տարբերությունն ավելացել է 2-ից մինչև 3 անգամ:
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Գևորգ Պապոյանը շատ բնական ու տրամաբանական է համարում Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների նվազումը, քանի որ ՌԴ-ից հիմնականում Հայաստան փոխանցում կատարում են արտագնա աշխատանքի մեկնողները, իսկ 2020 թվականին կորոնավիրուսի պատճառով արտագնա աշխատանքի մեկնողներ չեղան։ Հետևաբար կրճատվեցին նաև փոխանցումները։
Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ-ից փոխանցումների աճին, ապա պատգամավորը փոխանցումների աճը արտառոց չի համարում։ Նրա խոսքով՝ հնարավոր է կորոնավիրուսի պատճառով ԱՄՆ-ում բնակվողները իրենց հարազատներին ավելի շատ գումար են փոխանցել։ Դրան էլ կարող են գումարվել պատերազմի ժամանակ ԱՄՆ-ից իրականացվող փոխանցումները ինչպես Համահայկական հիմնադրամին, այնպես էլ բանակին և առանձին անհատների։
Տնտեսագետի խոսքով ՝ տրանսվերտների այս դասավորությունը բնականաբար իր ազդեցությունը ունեցել է նաև տնտեսության վրա։ Ռուսաստանից եկող փոխանցումների էական կրճատումը իր բացասական դերակատարումը չէր կարող չունենալ։ Այն արտահայտվել է մասնավորապես արտարժույթի պակասորդով, ինչի հետևանքով նաև տեղի ունեցավ դրամի արժեզրկում: «Եթե երկիր նախկինում փող է մտել, իսկ հիմա էլ չի մտնում, ապա դա չէր կարող ազդեցություն չունենալ տնտեսության վրա»,- ասաց պատգամավորը՝ հավելելով, որ այս պատկերն արդեն իսկ փոփոխվում է, Հայաստանից արտագնա աշխատողները արդեն գնում են ՌԴ և առաջիկա ամիսներին գումար են փոխանցելու Հայաստան, և դա չի կարող իր դրական ազդեցությունը չունենալ տնտեսության վրա։
«Բացի դրանից, հիմա ճանապարհները բացվում են, օդային հաղորդակցությունը վերսկսվում է, և ես կարծում եմ, որ այս տարի մենք ունենալու ենք տուրիստների աճ։ Ճիշտ է, թիվը համեմատելի չի կարող լինել 2019-ի թվի հետ, բայց նաև բարձր է լինելու 2020-ի թվից։ Բնական է՝ տուրիստները իրենց հետ բերելու են արտարժույթ, և այն նպաստելու է ֆինանսական կայունությանը, տնտեսության աշխուժությանը։ Նախկինում կարծում էի, որ մարտ ամսից մենք վստահաբար կունենանք տնտեսական աճ, բայց հիմա մի փոքր կասկածում եմ։ Այս հանրահավաքները բնականաբար բացասաբար են ազդում տնտեսության վրա: Չի կարող երկրում ճանապարհներ փակ լինել, և դա չազդի տուրիստական հոսքերի, տնտեսության մեջ մարդկանց վարքագծի վրա։ Հանրահավաքները մեր տնտեսության վրա բացասաբար են ազդում։ Եվ որքան երկար շարունակվեն այդ հանրահավաքները, դրա տնտեսական ազդեցությունը մեր քաղաքացիների վրա ավելի բացասական կլինի»,- ասաց Պապոյանը՝ հավելելով, որ ամեն դեպքում ակնկալում է, որ սկսած ապրիլ ամսից մենք կունենանք շարունակական տնտեսական աճ և վերջնարդյունքում տարին կփակենք 3-4 տոկոս տնտեսական աճով։
Վերադառնալով տրանսվերտներին՝ Հայաստանի տնտեսության կախվածությունը տրանսվերտներից նվազեցնելու համար Պապոյանն ասաց, որ այդ ուղղությամբ քայլեր կատարվում են, թեև 8-10 տարի առաջվա պատկերի համեմատ, կարելի է ասել, հիմա տնտեսության մեջ տրանսվերտները հսկայական չեն. «2000-ականների աճը մեծապես պայմանավորված էր հենց Ռուսաստանից եկող տրանսվերտներով, Հայաստանի արտադրական ձեռնարկությունները Ռուսաստանին վաճառելով, իսկ վերջին տարիներին՝ հատկապես 2017-18 թվականից հետո, մեր տնտեսության ներուժը ոչ թե տրանսվերտներն են, այլ տնտեսության ճյուղերը՝ զբոսաշրջությունը, հանքարդյունաբերությունը, արդյունաբերությունը, առևտուրը, ծառայությունների ոլորտը։ Հետևաբար պետք է այս ոլորտները էլ ավելի զարգացնել։ Զարգացնել գյուղատնտեսությունը, որպեսզի ոչ միայն ինքնաբավ լինենք, այլև լուրջ արտահանում իրականացնենք։ Պետք է հանքարդյունաբերության դերը չթերագնահատել, պետք է վերականգնել զբոսաշրջային հնարավորությունները, տնտեսական արտադրության զարգացումը։ Մենք պետք է փորձենք զարգացնել մեր գիտական միտքը ու գնանք նրան, որ մենք ավելի շատ լինենք ոչ թե ներմուծող, սպառող տնտեսություն, այլ արտահանող։ Այդ իրավիճակում տրանսվերտների ազդեցությունը կնվազի»,- ասաց պատգամավորը՝ հավելելով, որ, օրինակ, անցած տարի տրանսվերտների էական նվազում եղավ, բայց տնտեսության մեջ այն չունեցավ ողբերգական հետևանքներ։ Իսկ եթե այդ իրավիճակը լիներ 2005-2008 թվականներին, ապա հնարավոր է ունենայինք 30-40 տոկոս տնտեսական անկում։
«2016-2017-18 թվականներից հետո մեզ հաջողվել է տնտեսությունը ազատել այդ միակողմանի կախվածությունից և մեր տնտեսությունը չդարձնել շինարարությունից և տրանսվերտներից կախված տնտեսություն։ Քիչ թե շատ մենք դիվերսիֆիկացրել ենք մեր տնտեսությունը։ Աշխատանք այդ առումով դեռ շատ կա»,- եզրափակեց Պապոյանը։
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի
