«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Սփյուռքի գործերով գլխավոր հանձնակատար Զարեհ Սինանյանը:
– Պարոն Սինանյան, Դուք վերջերս այցելել էիք Ռուսաստանի Տյումեն քաղաք, ինչպե՞ս եք գնահատում այցելությունը, ինչո՞ւ հենց Տյումեն այցելեցիք: Ըստ էության, Դուք Ռուսաստանի հայերի հետ հարաբերվելու այլընտրանքային տարբերակներ եք մշակում և չեք ապավինում Ռուսաստանում հայերի միությանը, որը պարբերաբար քաղաքական բնույթի հայտարարություններ է տարածում:
– Երբեք նպատակը դա չի եղել, որ ինչ-որ այլընտրանքային հարաբերություններ հաստատենք: Իրականում շատ սկզբունքային է եղել, որ պետք է հարաբերություններն ամրապնդենք Սփյուռքի բոլոր համայնքների, բոլոր կառույցների հետ: Տյումեն գնալը կապված էր առաջին հերթին հենց դրա հետ, այսինքն՝ գնալ այն տարածքներ, որտեղ հայեր կան, որոնք պատմականորեն անտեսված են եղել: Հետևաբար այս անգամ որոշեցինք այցելել Ուրալ և Արևմտյան Սիբիր: Կամ դա պետք է լիներ ուղղությունը, կամ հարավային ուղղությունը՝ Կրասնոդար, Ռոստով, Ստավրոպոլ: Այս անգամ որոշեցինք գնալ այդ ուղղությամբ, մյուս անգամ հարավ ենք գնալու: Տյումենում համայնքային կառույց կա, անհատներ կան, որոնք ոչ մի խնդիր չունեն, չեն ուզում որևէ մեկ անձի դիկտատի տակ լինել կամ ենթարկվել որևէ այլ կազմակերպության:
– Սա առաջի՞ն այցն էր դեպի Ուրալ:
– Այո, առաջին այցն էր, երբևէ որևէ պաշտոնյա նախկինում այս համայնք չէր այցելել՝ ոչ Տյումեն, ոչ Եկատերինբուրգ: Ասեմ նաև, որ այցելել ենք նաև Սարատով, մասնակցեցինք երիտասարդական ֆորումի: Այնպես որ, փորձում ենք չսահմանափակվել Մոսկվայով և ուշադրության կենտրոնում պահել նաև կենտրոնից հեռու գտնվող համայնքները:
– Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ պատերազմից հետո առավել կարևորվել է Սփյուռքի դերն ու նշանակությունը, և հիմա Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնությունը պետք է կարգախոսից գործնական քայլերի վերածվի:
– Ինչ խոսք, պատերազմից հետո առավել քան երբևէ կարևորվել է Սփյուռքի նշանակությունը, Սփյուռքի կարողությունները: Ես կոնկրետ Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնություն արտահայտությանը մի փոքր անհամաձայն եմ, որովհետև Արցախն ինձ համար Հայաստան է: Այո, մեր խնդիրների լուծման ուղին անցնում է նաև Սփյուռքով:
– Ռուսաստանի հայ համայնքից մեր ակնկալիքներն ինչպիսի՞ն են: Ինչպե՞ս եք գնահատում, որ Ռուսաստանի հայերի միության նախագահ Արա Աբրահամյանը 2 օրը մեկ հայտարարություն է տարածում՝ միջամտելով Հայաստանի ներքաղաքական կյանքին: Սփյուռքը պետք է ներգրավվա՞ծ լինի այդ հարցերոմ, թե՞ ոչ:
– Ռուսաստանի հայ համայնքն այնքան մեծ ու բազմաշերտ է, որ ակնկալիքը միայն մեկ բան չի կարող լինել: Ինչ վերաբերում է Հայաստանի քաղաքական կյանքին մասնակցելուն, գիտեք, որպես այդպիսին, խոչընդոտ չկա դրա համար, բայց հիշենք, որ Հայաստանում բնակվող ժողովուրդն է որոշում ընտրությունների միջոցով, թե ով է այստեղ լինելու վարչապետ կամ որևէ այլ պաշտոնյա: Հետևաբար այնտեղից այդպիսի կոչեր անելը կոռեկտ չէ և անիմաստ է, մանավանդ մարդկանց կողմից, որոնք երբեք անցյալում որևէ կոչ չեն արել, նստել ու դիտել են, թե ոնց է Հայաստանը հայաթափվում, ոնց է տնտեսությունը քայքայվում, ոնց են կեղծվում ընտրությունները: Այդ մարդիկ ընդհանրապես պետք է լռեն, խոսելու բարոյական իրավունք չունեն: Եթե անցյալում խոսած լինեին, կասեինք՝ դե օբյեկտիվ է, մարդիկ անհանգստացել են անցյալում, նաև այսօր են անհանգստանում: Բայց նախկինում ծպտունները չենք լսել:
– Ռուսաստանից հետո այլ երկրներ նո՞ւյնպես այցելելու եք, այդպիսի ծրագիր կա՞:
– Իհարկե, վերադառնում ենք մեր նորմալ ծրագրին, պետք է շարունակենք համայնքային այցերը՝ հիմա ավելի շատ շեշտը դնելով առցանց աշխատանքի վրա, որովհետև կովիդի պատճառով սովորեցինք արդյունավետ աշխատել առցանց: Ամեն դեպքում ֆիզիկական ներկայությունն անփոխարինելի է, և դա ևս մեկ անգամ ապացուցվեց Ռուսաստան այցի ժամանակ:
– Ռուսաստանի հայ համայնքը ամենամեծերից մեկն է, նրանց կողմից պատրաստակամություն կա՞ աշխատելու Հայաստանի հետ:
– Իհարկե, կա: Ռուսաստանում ապրում են հարյուր հազարավոր հայրենասեր հայեր, որոնք Հայաստանի և հայ ժողովրդի հետ են, Հայաստանի կողքին կանգնած են, պատրաստ են աշխատել, արարել հանուն իրենց հայրենիքի:
– Կոնկրետ ի՞նչ ծրագիր պետք է լինի Հայաստան-Սփյուռք կապերի ամրապնդման համար, ընդհանրապես հայեցակարգ ունենալու անհրաժեշտություն չկա՞, որովհետև տեսակետ կա, որ դրա վերաբերյալ պատկերացումները շատ ընդհանուր են:
– Պատկերացումները շատ ընդհանուր չեն, սակայն հայեցակարգը զարգանում է: Դրա մի մասը Հայաստանի հետ առավելագույն ինտեգրումն է, որը պետք է արվի տարբեր շերտերով՝ սկսած տնտեսական ինտեգրումից, սոցիալական ինտեգրումից, մինչև կրթական ոլորտում ինտեգրում: Այսօր առկա է Հայաստանի կողմից թերներգրավվածություն Սփյուռքի կրթական հարցերին: Սփյուռքի մարդկային ներուժի ներգրավվածությունը Հայաստանի կյանքում համար մեկ հարցն է այսօր: Խոսքը ֆինանսական ներգրավվածության մասին չէ, որովհետև ֆինանսականը ժամանակավոր ազդեցություն է ունենում: Մեզ այսօր պետք է մշակույթ փոխել, կառավարումը բարելավել, իսկ ես դա ուղղակի կապում եմ մարդկային ներուժի հետ: Եվ դրան պետք է նաև օրենսդրական լուծումներ տրվեն, որովհետև այս պահին օրենսդրությունը դա թույլ չի տալիս: Օրենսդրությունը ՀՀ-ում այնպես է փոխվել, որ հատուկ սփյուռքահայերին հեռու պահեն հայաստանյան կյանքից՝ ներառյալ քաղաքական կյանքից: Դա վերանայել է պետք, դա մեզ շատ է խանգարում:
