«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է իրանագետ, ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ Էմմա Բեգիջանյանը։
– Տիկին Բեգիջանյան, Թեհրանում հունվարի 18-19-ը տեղի է ունենալու իրանա-ադրբեջանական համատեղ տնտեսական հանձնաժողովի 14-րդ նիստը: Ադրբեջանում Իրանի դեսպանն ընդգծել է երկու երկրների տնտեսական հարաբերությունների ակտիվացման ու ամրապնդման կարևորությունը: Նշվում է նաև, որ մոտ ժամանակներս կբացվի իրանական առևտրի տունը Բաքվում: Խորանում են Իրան-Ադրբեջան տնտեսական հարաբերությունները, Հայաստանն ի՞նչ պետք է անի այս ուղղությամբ։
– Հայաստանը պարզապես ոչինչ չի անում: Ես միշտ ասել եմ, որ Ադրբեջանն ինքն է նախաձեռնող եղել մինչև հիմա բոլոր ստորագրված համաձայնությունները իրականություն դարձնելու համար, անգամ Իրանի հատվածի երկաթգծի դեպքում Ադրբեջանն է 500 միլիոնի ներդրում արել։ Եվ հիմա, ըստ երևույթին, Իրանն է շահագրգիռ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների խորացման համար։ Հայաստանը, փաստորեն, Իրանի համար կարևոր սուբյեկտ չէ։ Իրենք վստահ չեն, որ առաջվա նման ճանապարհ կունենան Հայաստանի հետ, վստահ չեն, որ Նախիջևանը Ադրբեջանի հետ կապող տարանցիկ ճանապարհը, եթե լինի, ինչ իրավիճակ կլինի։ Այսինքն՝ այս գործոնն Իրանի համար անընդունելի է։ Ավելին՝ Նախիջևանով Ադրբեջան ճանապարհն անվտանգ չի կարող լինել։ Եվ եթե երկաթգծի անվտանգությունը Հայաստանի տարածքում ռուսները պետք է ապահովեն, ապա Ադրբեջանի տարածքում Հայաստանն անվտանգ չէ, վտանգված ենք։ Դեռ սովետական ժամանակաշրջանում, երբ հայերը հայրենադարձվում էին, և գնացքից պարբերաբար գողություններ էին անում ադրբեջանցիները։ Հիշում եմ, որ վայրենի ձևով էր դա արվում, սղոցով կտրում էին արկղերը, պարզվում էր՝ թանկարժեք գորգ են կտրել։ Մեր ժամանակ էլ եղավ գողություն, մեր խոհանոցի ապրանքներն էին բացել, գողացել։ Եվ որևէ գործ չէր հարուցվում, մենք գալիս էինք Ջուլֆա։ Ավելին՝ բացի գողությունից՝ այլ վտանգներ էլ կային․ մի անգամ էլ ես եմ Կապանով անցել այն ժամանակ, և Նախիջևանն անցնելիս քարերով հարվածներ էին հասցնում, այնտեղ կանգառ կար, և դեռ այն ժամանակ նրանց մեջ մեր նկատմամբ ատելություն կար։ Ուզում եմ ասել՝ ադրբեջանցիները գողացան, որովհետև այդ գնացքը Իրանից գալիս էր Ադրբեջանով մինչև Երևան, և եթե այն ժամանակ էր էդպես, հիմա հազարապատիկ ավելի վատ է լինելու։
Մենք հիմա ընդհանրապես պասիվ ենք միջազգային հարթակում, բայց Իրանը հիմա վստահ չէ, որ Հայաստանի հետ կունենա սահման։ Մտածում են՝ ինչպես է միջանցքը տալուց հետո լինելու հայ-իրանական ճանապարհը։ Մինչև հիմա չի կառուցվել «Հյուսիս-հարավը»։ Եվ հիմա, եթե առաջարկում ենք՝ եկեք Ադրբեջանով, նրանց համար դա ոչ թե գայթակղիչ է, այլ նրանք ընդհանրապես դեմ են։ Նրանք բանակցել են երեք կողմերի հետ էլ, այդուհանդերձ, իրենց վերլուծական և լրատվական միջոցները խիստ դեմ են արտահայտվում, դա իրենց ոչինչ չի տա։ Մենք էլ հիմա ոչինչ չենք անում մեր հարաբերությունները տարբեր երկրների հետ ամրապնդելու համար, այդ թվում՝ Իրանի հետ, որը շատ կարևոր է, որ մենք աշխարհի հետ կապ ունենանք։
– Լուրեր կան, որ Հայաստանն Իրանում ՀՀ դեսպանատանը առևտրական կցորդ է ունենալու։ Սա ի՞նչ կարևոր նշանակություն կարող է ունենալ։
– Միշտ դեսպանատունը եղել է տնտեսական կցորդ, մենք երբևէ չենք ունեցել համարժեք դեսպան Իրանում, միայն մեկ անգամ Կարեն Նազարյանն է եղել որպես դեսպան։ Նա մեկուկես տարվա ընթացքում ակտիվ միջազգային համաժողովներ է կազմակերպել, նա շատ ակտիվ էր։ Սա միակ դեպքն է, երբ դեսպանը Իրանում համապատասխանել է, իսկ մնացած դեպքերում չենք ունեցել։ Գլոբալ առումով բան չեն արել մեր դեսպանատները։ Այնպես որ, պատճառը դա է, և պատճառը մեր դիվանագիտության ձևական լինելն է։
– Հայաստան-Իրան հարաբերությունների խորացման ուղղությամբ Հայաստա՞նը պետք է լինի առաջին քայլ անողը։
– Այո՛, միշտ ասել եմ, որ Իրանը խնդիր ուներ․ եթե շատ ակտիվ լիներ, իսլամական աշխարհում քննադատելու էին, իսկ մենք, եթե շահագրգիռ լինեինք, դա այլ է, բայց մենք դա չենք անում։
