«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի նախագահ Թևան Պողոսյանը։
– Պարոն Պողոսյան, Ադրբեջանի նախագահն անթաքույց նշել է, որ գերիների խնդիրը կապված է նրանց քաղաքացիության հետ։ Փաստորեն խնդիրը ՀՀ քաղաքացի լինելն է, իսկ այն առաջացել է, քանի որ Հայաստանի զինվորները մեկնում են ԼՂ, և Հայաստանն ըստ էության ընդունում է, որ ԼՂ անվտանգության երաշխավորն է։ Ձեր կարծիքով՝ այս հարցն ինչպե՞ս կարող է լուծում ստանալ։
– Եթե Լիբանանից մարդ եկել է հանուն հայրենիքի համար պայքարի, այդ դեպքում ի՞նչ էին ասելու։ Խնդիրը հետևյալն է՝ Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավորություն ունի աշխարհի տասը միլիոն հայերի հանդեպ, բոլոր նրանց հանդեպ, ովքեր եկել են հայրենիքը պաշտպանելու։ Պատերազմի ժամանակ գործող ղեկավարն ասում էր՝ սա մեր Հայրենական պատերազմն է, սա Սարդարապատ է։ Մարդիկ գնացել էին Հայրենական պատերազմի, ու հիմա պատասխանատվությունն ամբողջությամբ ընկած է Հայաստանի Հանրապետության վրա։ Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է իր բոլոր ջանքերը գործադրի, որ կարողանա օր առաջ ստանալ ու վերադարձնել այդ մարդկանց իրենց ընտանիքներին։ Լավագույն օրինակը, որից Հայաստանը պետք է փորձի դասեր քաղել, հենց նույն Ադրբեջանն է՝ մեր թշնամին, որը կարողացավ հետ բերել Ռամիլ Սաֆարովին, երկու այլ մարդասպանների, ովքեր նստած էին Շուշիում։ Նա կարողանում է մարդասպաններին վերադարձնել, իսկ մենք չենք կարողանում վերադարձնել մեր զինվորներին, այն մարդկանց, ովքեր կոչերին հավատալով գնացին պատերազմ։
Երբ ասում եք՝ ինչպես, պետք է հասկանալ, որ այնպիսի իրավիճակ պետք է ձևավորվի, երբ Ադրբեջանը ստիպված լինի տալ այդ մարդկանց։ Ինչո՞ւ չի տալիս. որպեսզի կարողանա մեզ վրա ճնշումների գործիք ունենալ։ Հիմա մենք պետք է ավելի ուժեղ ճնշման գործիքներ ունենանք, որ կարողանանք այդ մարդկանց հետ ստանալ։ Դրա համար պետք է բանակցել։ Ոչ թե 4 ժամից 3 ժամը պետք է այդ մասին խոսել ու արդյունք չապահովել, այլ պետք է հասկանալ, որ բանակցությունների գնալիս պետք է քո արգումենտն ունենաս, որով մյուս կողմից համաձայնություն կարողանաս ստանալ։ Ադրբեջանը շատ գերիներ էր վերցնում, որ հետո ասի՝ եթե ուզում եք վերադարձնել, ուրեմն սա արեք։ Նույնն էլ մենք անենք, այնքան գերի վերցնենք, որ մերոնց հետ ստանանք։ Գերիներով չեն ուզում անել, թող միջազգային այնպիսի մի իրավիճակ ձևավորեն, որ Ադրբեջանը հասկանա, որ այս սանկցիաների տակ մեծ կորուստներ է ունենալու, ու ստիպված այդ մարդկանց բաց թողնի։ Թող այնպիսի գործիքակազմ ձևավորեն, որ հաջորդ անգամ երեք րոպեում այդ հարցը լուծվի։ Այլընտրանքները ձևավորելու համար հազար ու մի մեխանիզմներ կան, որոնք պետք է նստել ու քննարկել։ 10 միլիոն հայերին էին ասում ՝ եկեք հասեք, հայրենական պատերազմ է, չէ՞ որ այդ տասը միլիոնի մեջ էին բրոնեժիլետներ ու կասկաներ գտնում, ֆինանսական միջոցներ հատկացնում, «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի գումարներն էլ այդ տասը միլիոնով, չէ՞, հավաքվեց։ Հիմա թող համատեղ որոշեն, թե դա ինչպես ու ոնց են օգտագործելու։ Դրա համար այդ իշխանությունը պետք է հասկանա, որ պարտված իշխանության հետ չեն խոսում, պետք է բանակցողը փոխվի։ Դրանից հետո էլ պետք է ձևավորվի այնպիսի մթնոլորտ, որտեղ համատեղ ազգային որոշումներ կընդունվեն։ Իշխանությունը թող առաջին քայլն անի ու հեռանա, որ գա հակաճգնաժամային թիմ, նստի քննարկի առկա խնդիրները, որ հաջորդ անգամ բանակցային սեղանի շուրջ ընդամենը երեք րոպեի ընթացքում այդ հարցը լուծվի։ Երեք րոպեն որպես օրինակ եմ նշում, կարող է երեսուն ժամ բանակցեն, բայց այնուամենայնիվ արդյունք ստանան։
– Արցախն առկա պայմաններում Պաշտպանության բանակ կարո՞ղ է ունենալ։ Այս հարցերը ևս հստակեցված չեն։
– Եթե բանակ չունենք՝ ուրեմն երկիր չունենք։ Մենք կարողանալո՞ւ ենք երաշխավորել, որ մարդիկ այնտեղ անվտանգ լինեն, եթե չլինի բանակը։
– Նկատի ունեմ ռուս խաղաղապահների առկայության պայմաններում։
– Ռուս խաղաղապահների առկայության պայմաններում այսօր էլ Պաշտպանության բանակ կա։ Ուրեմն պետք է ամեն ինչ անել, որ Արցախը ճանաչվի, իսկ ճանաչված երկիրը բանակ ունենում է։ Հայաստանն ասում էր, որ ինքն է Արցախի անվտանգության երաշխավորը, որը չկարողացավ անել։ Ինչպես գերիների վերադարձի հարցի, այնպես էլ անվտանգության հարցերի շուրջ պետք է քննարկումներ անցկացնել ու ազգային շահերից բխող որոշում կայացնել։