Արցախի դեմ թուրք-ադրբեջանական ագրեսիայի առաջին իսկ օրից Հայաստանի հանրությունը այդ ագրեսիվ գործողությունների համարժեք և խիստ դատապարտում էր ակնկալում միջազգային հանրությունից, ինչի մասին խոսելով, մենք, իհարկե, առավելապես նկատի ենք առնում արևմտյան հանրությանը, արևմտյան երկրներին: Հայաստանի վարչապետը անգամ հայտարարեց, որ Արցախի սահմանին թուրքերի ագրեսիային համարժեք գնահատական չտալու դեպքում, Եվրոպան կարող է նրանց սպասել արդեն Վիեննայի մատույցներում: Օրեր անց Վիեննայում, Փարիզում, մի քանի այլ քաղաքներում եղան իսլամական արմատական ծայրահեղականների ձեռքով իրականացված ահաբեկության դեպքեր, որոնք վերագրվեցին թուրք-եվրոպական լարված հարաբերությանը: Հայաստանը դա արձանագրեց որպես վարչապետի խոսքերի հավաստիացում: Մեծ հաշվով, սակայն, միջազգային հանրության վերաբերմունքը՝ խոսքը քաղաքական վերաբերմունքի մասին է, Արցախի դեմ կատարվողի հանդեպ չփոխվեց: Իսկ այն, որ մենք իրավացի էինք, թե թուրքերին սպասեք Վիեննայի մատույցներում, մեղմ ասած, չի էլ կարող լինել սրտի մխիթարանք:
Ավելին, չի էլ կարելի, որ լինի այդպես: Ի վերջո, մենք, թերևս, կարիք ունենք նայել լուսնի հակառակ երեսն էլ: Անկասկած է, որ միջազգային հանրությունից հայկական ակնկալիքները՝ քաղաքական արձագանքի առումով, միանգամայն արդարացի և հիմնավոր էին: Պատճառները, հիմքերը մի շարք են: Ամբողջ հարցն այն է, սակայն, որ միջազգային քաղաքականությունը փոքր-ինչ ավելի բարդ և բազմաշերտ, առերևույթ հակասականությամբ ու երկակի ստանդարտներով լեցուն կառուցվածք է: Հետևաբար, դրանից համարժեք արձագանք ակնկալելու համար, թերևս, պետք է գործել հենց այդ հակասականությանն ու բազմաշերտությանը համարժեք: Ի վերջո, կարող ենք ակնկալել արդարացի արձագանք, չստանալ այն, հետո արդարացիորեն դժգոհել, անգամ մուննաթ գալ: Մենք կլինենք միանգամայն իրավացի, բայց ամբողջ հարցն այն է, թե այդպիսով մեր ինչ խնդիր կլուծենք: Ոչ մի: Հետևաբար, մեր խնդիրը այլ է՝ աշխատել միջազգային հանրության հետ այնպես, որը մեզ թույլ կտա ոչ թե հասնել մուննաթի հիմնավոր առիթների, այլ աշխատանքային արդյունքի: Մենք պետք է ելնենք այն կանխավարկածից, որ այդպիսի արդյունքի բացակայությունը մեր աշխատանքի անարդյունավետության, ոչ թե միջազգային հանրության անսկզբունքայնության հետևանք է: Միաժամանակ, իհարկե, մեր աշխատանքը չպետք է ելնի այն կանխավարկածից, եթե բոլորը անվերապահ սկզբունքային են, կամ հռչակված արժեքները չեն պարունակում քաղաքական տողատակեր և այլն: Ամբողջ խնդիրը այդտեղ է՝ հասկանալ հրապարակայինի և տողատակի համադրությունը, կառուցվածքը, հասկանալ միջազգային քաղաքականության ճարտարապետությունը և աշխատել այդ ելակետով:
Այդ իմաստով, եթե մենք դիտարկենք հայկական պետականության անցած ճանապարհը, ապա ակնառու է, որ մեզանում չի եղել ինստիտուցիոնալ կայուն և շարունակվող, այսպես ասած, ինստիտուցիոնալ հիշողության վրա հիմնված աշխատանք միջազգային հանրության և դրա առանցքային դերակատարների հետ: Ընդհանուր առմամբ, իհարկե, այսպես ասած արարողակարգի իմաստով մենք անդամակցել ենք միջազգային կառույցների, հետ չենք մնացել հիմնական ծրագրերին մասնակցելուց և այլն, բայց քաղաքական բովանդակության և դինամիկայի իմաստով միմյանցից էապես տարբեր են եղել Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի նախագահության ժամկետները, Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետության ժամկետը: Այստեղ է, որ Հայաստանը չի արձանագրել քաղաքական բովանդակության կայուն և դինամիկ հաջորդականություն՝ լինի ԱՄՆ, թե՛ ԵՄ, թե՛ ՆԱՏՕ, թե՛ Ֆրանսիայի կամ Գերմանիայի, ԵՄ այլ երկրների հետ հարաբերությունները: Որոնք են դրա պատճառները, առանձին քննարկման նյութ է, սակայն միջազգային հանրության քաղաքական վերաբերմունքի կամ արձագանքի պատճառները պետք է փնտրել այդտեղ: Այլապես միշտ կարող ենք գտնել «մուննաթի» պատճառ, սակայն դրանից որևէ բան փոխվում է միայն մեր կյանքում, այն էլ ոչ դեպի լավը:
