Լեռնային Ղարաբաղի ԱԽ Քարտուղարի ազդարարած բարեփոխումների կապակցությամբ ինձ հուզում են ոչ սոցիալական ցանցերը կամ աղանդները, այլ ուրիշ հարցեր ու խնդիրներ: Տվյալ թղթում առկա են առավել կարեւոր երկու խնդիրներ, ըստ իս:
1. Ղարաբաղի կարգավիճակը
Ինչպիսին է Ղարաբաղի կարգավիճակը: 1991թ.-ից դե-ֆակտո գոյություն ունեցող Արցախի Հանրապետությունը դադարեց իր գոյությունը 2020թ.նոյեմբերի 9-ին` ՌԴ, Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ եռակողմ կապիտուլյացիա/զինադադարի կնքումից հետո: Արցախը մերժված է որեւէ կարգավիճակ ունենալուց, այսինքն կարգավիճակն ու պետությունը ոչնչացված են պատերազմի արդյունքում:
Այդ դեպքում ինչ կարգավիճակ ունի Արցախի փոխարեն «Լեռնային Ղարաբաղ» գոյացումը:
Արեւմուտքի երկրները պնդում են վերադառնալ 1994թ. իրավիճակին, բայց բոլոր ստորագրողները, եւ նույնիսկ Արցախի երբեմնի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, չեն ընդունում տվյալ մոտեցումը, հրաժարվում են հանդիպել արեւմտյան դիվանագետների հետ:
Հարցադրումից խուսափելու չկամությունը չի վերացնում այն, եւ հարկ կլինի կողմնորոշվել:
Որոշակիության եւ հստակ դիրքորոշման բացակայության պայմաններում ձեւավորված ռեժիմը ես անվանում եմ «օկուպացիոն ադմինիստրացիա», բայց պատրաստ եմ լսել եւ քննարկել այլ մոտեցումներ:
2. Փոխհարաբերությունները Հայաստանի Հանրապետության հետ:
Մինչ այսօր Հայաստանի Հանրապետությունն ու Արցախը ստեղծել էին դե-ֆակտո միավորված պետություն` պաշտպանության, անվտանգության, ներքին գործերի, դատախազության (ուժային բլոկ), ֆինանսների եւ հարկերի, կրթության, սոցիալական, առողջապահության եւ այլ ոլորտների միասնական հաստատություններով:
Լեռնային Ղարաբաղի ԱԽ Քարտուղարը խոսում է ուժային բլոկի «վերաենթարկեցման» մասին, ինչը նշանակում է միասնական հրամանատարությամբ եւ կառավարմամբ միացյալ պետության անվտանգության համակարգի դե-ֆակտո կազմաքանդում:
Կցանկանայի հստակություն դե-ֆակտո միավորված պետության մնացյալ այլ հաստատությունների վերաբերյալ: Կա՞ արդյոք գիտակցում, որ հարկ կլինի կողմնորոշվել եւ նրանց հարցում: Եթե այո, ապա ինչպե՞ս: Լեռնային Ղարաբաղը կանցնի այլ արժույթի, կփոխի հարկային համակա՞րգը: Դուրս կգա միասնական կրթական համակարգից եւ սոցիալական նպաստների վճարումի՞ց:
Որեւէ մեկը պատրաստվու՞մ է ձեւակերպել եւ տալ պատասխաններ տվյալ հարցերին:
Առաջին հերթին Հայաստանում, որը հաջորդականորեն գնացել է ՀՀ եւ Արցախի դե-ֆակտո միավորմանը, գիտակցաբար շրջանցելով, հիմա այս մասին հանգիստ կարելի է խոսել, պետությունների միջեւ փոխհարաբերությունների իրավաբանական ձեւակերպումը:
Այժմ ահա Արցախի փոխարեն` Լեռնային Ղարաբաղ: Ինչպես են դասավորվելու հարաբերությունները: Ինչպիսին է Հայաստանի վերաբերմունքը հարաբերությունները վերանայելու Լեռնային Ղարաբաղի ազդարարած մտադրությունների նկատմամբ:
Ինչ է մտածում Հայաստանի Անվտանգության Խորհուրդը: Ինչ են մտածում ՊՆ-ն, ԱԱԾ-ն, ՀՀՈ-ն: Ինչ կարծիքի է Ֆինանսների նախարարությունը:
Գործադիր իշխանության ղեկավարին հարցնելու իմաստը չեմ տեսնում, բայց պետության ողնաշարը կազմող հաստատությունների ղեկավարներն, այո, պարտավոր են տալ գեթ որեւէ մեկնաբանություն, ըստ իս: Թե՞ պետական այրերը թքած ունեն:
Մեր աչքի առջեւ հայկական պետականության զարգացումը 30 տարով ետ են շպրտում` 1989-90թթ., երբ ԼՂԻՄ-ը լուծարվեց եւ փոխարինվեց Հատուկ կառավարման կոմիտեով` Վոլսկու ղեկավարությամբ, իսկ Հայաստանի Անկախության հռչակագիրը դեռ ընդունված չէր: Եւ, երեւում է, հայկական պետությունում ոչ ոք սա չի տեսնում, որեւէ մեկը դրա հետ գործ չունի:
Աղանդները կարգելեն: Ինչպիսի ուրախություն…
Հրաչյա Արզումանյան
Երեւան
