Պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցածի, Արցախի հարցում բանակցային գործընթացի նախապատմության վերաբերյալ վարչապետ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան վերլուծությունն առաջացրել է հանրային բուռն քննարկումների նոր առիթ: Նիկոլ Փաշինյանը դրանում անդրադարձել է մի շարք դետալների, որոնց ճշմարիտ լինել-չլինելն այժմ վիճարկում են ուժեր, որոնց այս կամ այն դերակատարմանը վերաբերել են այդ դետալները՝ կապված թե՛ պատերազմի օրերի, թե՛ նախորդ տարիների բանակցային գործընթացի հետ:
Այժմ Հայաստանում բոլոր քաղաքական դերակատարների խնդիրը մեկն է՝ արդարանալ, քանի որ չնայած քննադատության և մեղադրանքների թիրախում մեկ ուժ է կամ մեկ գործիչ՝ Փաշինյանը, սակայն խորքային առումով հետխորհրդային շրջանում առանցքային, այդ թվում իշխանական դիրք ունեցած քաղաքական ուժերից և գործիչներից բոլորն են հասկանում, որ տեղի ունեցածը հավաքական պատասխանատվության դաշտում է: Ի վերջո, նրանք թերևս բոլորը պետք է գիտենան, օրինակ, մի հարցի պատասխան՝ ինչո՞ւ չի ստացվել կարգավորել խնդիրը բոլոր այն դեպքերում, երբ կարծես թե մոտ են եղել ստորագրման և պատրաստ են եղել ստորագրման՝ իրենց իսկ հավաստիացմամբ:
Օրինակ՝ Տեր-Պետրոսյանը, լինելով ընտրված համարվող նախագահ, ինչո՞ւ է հեռացել 1998-ին, եթե բոլորը պատրաստ էին, նրա իսկ խոսքով, լավագույն տարբերակը ստորագրելու համար: Նա ինքն է խոստովանում, որ կարգավորման բանալին Ռուսաստանի ձեռքում է եղել և կա, հետևաբար հարց է առաջանում՝ Ռուսաստանը ինչո՞ւ թույլ տվեց, որ կարգավորման պատրաստ Տեր-Պետրոսյանը դառնա ներիշխանական հեղաշրջմամբ իշխանափոխության զոհ: Ասել, թե Ռուսաստանը չուներ բավարար ազդեցություն Հայաստանի իշխանության ներսում այդպիսի բան թույլ չտալու համար՝ կլինի շատ միամիտ և ծիծաղելի: Իսկ ինչո՞ւ չստացվեց Քի Վեստը՝ արդեն Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության շրջանում: Համաձայնություն, որ տեղի էր ունենում ԱՄՆ հովանու ներքո, որին հավանություն էր տվել Հեյդար Ալիևը: Մտածել, թե Քի Վեստը տապալեց նրա որդի Իլհամը՝ դարձյալ կլինի միամիտ: Ո՞վ էր Իլհամը, որ տապալեր այդպիսի մասշտաբի համաձայնություն առանց արտաքին խոշոր աջակցության: Իսկ ինչո՞ւ տապալվեց Կազանը, երբ Սերժ Սարգսյանը, իր իսկ խոստովանությամբ, պատրաստ էր ստորագրել հայտնի պլանը, բայց Ալիևն առաջ է քաշել նոր պահանջներ: Ի՞նչ նոր պահանջներ են եղել դրանք, և ինչո՞ւ Մոսկվան չի կարողացել կանխել այդ պահանջներն ու ապահովել ստորագրություն:
Սրանք հարցեր են, որոնց խորքում են արցախյան հարցի առնչությամբ հայ ժողովրդի համար հիմնարար նշանակության պատասխանները, ինչը թույլ կտա հասկանալ՝ ինչ կատարվեց, ինչի հետևանքով, երբ անցանք, այսպես ասած, հետդարձի կետը, որից հետո ամեն ինչ արդեն գնում էր անխուսափելի թվացող պատերազմի, ով անցկացրեց այդ կետը կամ ովքեր, ինչ նկատառումով և ռազմավարական նպատակներով:
Փոխարենը հայ ժողովրդին այժմ զբաղեցնում են ավելի պարզունակ հարցերով, ինչպես ամբողջ պատմության ընթացքոմ՝ հերոս կամ դավաճան:
