«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Արցախի ԱԳ նախկին նախարար, դիվանագետ Արման Մելիքյանը:
Արցախի ԱԳ նախարար Արթուր Թովմասյանը հայտարարել է, որ Հայաստանը մինչև նոյեմբերի 10-ը պետք է ճանաչեր Արցախի անկախությունը։ Դուք կարծում եք դա իրավիճա՞կ կփոխեր։ Հիմա այդ ճանաչումը ուշացա՞ծ կլինի։
Արցախի Հանրապետության ինքնիշխանությունը պաշտոնական Երևանը կարող էր Ճանաչել դեռևս առաջին Արցախյան պատերազմի ընթացքում: Այդ հնարավորությունն ունեցել է նաև դրան հաջորդած տասնամյակների ընթացքում: Ճանաչման ակտին նախորդող որոշ նախապատրաստական քայլեր պիտի արվեին, սակայն ոչ քայլերն արվեցին, ոչ էլ ճանաչումն ինքը տեղի ունեցավ: Այսօր էլ այդ ճանաչումն ակտուալ է մնում և կրկին դրա հետ կապված նախապատրաստական քայլեր են անհրաժեշտ լինելու: Ստեղծված իրավիճակում պետք է ելնենք նրանից, որ Արցախի ինքնիշխանության ճանաչումը մի կողմից կարող է խթանել այլ պետություններին՝ համանման քայլի գնալ: Մյուս կողմից էլ պետք է հաշվի առնենք նաև այն, որ Արցախի անկախությունը ճանաչելով, Ադրբեջանին պատերազմը վերսկսելու առիթն ենք տալու և այս անգամ պատերազմն անմիջականորեն ուղղված կլինի հենց Հայաստանի Հանրապետության դեմ: Չգիտեմ, թե արդյոք պարոն Թովմասյանն ինքն է այդ մտքին հանգել, թե պարզապես այս կերպ իր համաձայնությունն է արտահայտել ՌԴ նախագահ Պուտինի արտահայտած տեսակետին: Իհարկե, թերևս օգտակար կլիներ, եթե նախագահ Պուտինն իր այդ տեսակետը որպես դաշնակից ու հայ ժողովրդի անկեղծ բարեկամ մտերմաբար փոխանցեր ՀՀ իշխանություններին պատերազմի հենց առաջին օրը, թեև կարծում եմ, որ ցանկության դեպքում կարող էր դա անել նաև շատ վաղուց, բայց ունենք այն, ինչ ունենք՝ ռուս խաղաղապահներն արդեն Արցախի հայկական մնացած հատվածում են և պաշտոնական Երևանի կողմից ճանաչման ակտն անմիջականորեն նաև իրենց համար է հետևանքներով հղի լինելու:
Վարչապետ Փաշինյանը ռուսական Տասս լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ խաղաղապահ զորքերը կարող են մնալ հինգ տարուց ավել ժամկետով։ Մենք այս իրավիճակում երկարատև խաղաղության հույս կարո՞ղ ենք ունենալ։
Կարող են մնալ, բայց կարող են և չմնալ: Սա, իրականում, արդեն ոչ թե Երևանի, Բաքվի կամ Ստեփանակերտի ցանկությունից է կախված, այլ բացառապես Մոսկվայի որոշելիքն է: Երևանն ու Ստեփանակերտը խնդրել են, որ ռուսները գան, իսկ Բաքուն էլ ինչ-ինչ նախապայմաններ առաջ քաշելուց հետո, իր համաձայնությունն է տվել և այսքանով այդ երեքի ազդեցությունը գործընթացի վրա սահմանափակվում է:
Հայաստանի նորանշանակ ԱԳ նախարարը նշել է, որ մենք պարտություն ենք ունեցել ռազմի դաշտում և ոչ դիվանագիտության մեջ։ Իսկ ինչու՞ սկսվեց պատերազմը, եթե մենք դիվանագիտության մեջ չէինք ձախողել։
Ընդհանուր առմամբ չեմ կարող համաձայնվել այդ մտքի հետ, թեև այստեղ կարելի է որոշ նրբություններ առանձնացնել: Հստակ կարող եմ պնդել, որ Հայաստանի բարձրագույն ղեկավարության կողմից որդեգրված արտաքին քաղաքականությունը ձախողվեց, քանի որ առնվազն մեկուկես տասնամյակ շարունակ հիմնված է եղել մեր արմատական շահերն անտեսող հիմնադրույթների վրա, ինչը հնարավոր դարձրեց Ադրբեջանի կողմից պատերազմի սանձազերծումն իր նախընտրած պահին: Պատերազմական գործողությունների ընթացքում էլ ի հայտ եկած հակառակորդի առավելությունը փաստում է, որ ձախողված է եղել նաև երկրի պաշտպանության ոլորտում վարվող քաղաքականությունը: Սրանք ակնհայտ բաներ են: ԱԳ նախարարի վերոհիշյալ պնդումը կարող էայս կամ այն չափով ընկալելի լինել միայն այն պայմանով, որ նա նկատի է ունեցել, որ ՀՀ ԱԳՆ ստորաբաժանումները չեն թերացել երկրի քաղաքական ղեկավարության կողմից իրենց հանձնարարված քայլերը կատարելու գործում: Այլ հարց է, որ քաղաքական ղեկավարության մոտեցումներն են արատավոր եղել: Բայց նույն արդարացումը նաև բանակի պարագայում է գործում: Հասկանալի է, որ ՀՀ նախարարություններն ու տարատեսակ պետական գերատեսչությունները հանդիսանում են քաղաքական ղեկավարության կողմից որդեգրաված քաղաքականությունն իրականացնող գործիք, բայց, այդուհանդերձ, նրանք ևս, մասնագիտական առումով, կիսում են պատասխանատվությունն իրենց ոլորտում ընդունվող որոշումների համար:
Բանակցությունները ո՞ր կետից պետք է վերսկսվեն։ Արդյոք Արցախի կարգավիճակի հստակեցումը մոտ ապագայում հնարավոր է։
Արցախի կարգավիճակի խնդիրը, հավանաբար, կլինի առաջիկա քաղաքական ու դիվանագիտական շփումների առանցքում: Չեմ կարծում, որ դա մոտ ապագայում լուծում նախատեսող հարց է: Մեր առաջնային խնդիրն այժմ Արցախն ու, անգամ, Հայաստանի Հանրապետությունը հայկական պահելն ու այս փլուզված վիճակից դուրս գալն է:
