Հասել ենք մի փուլի, որտեղ արդեն պատերազմի բուն ստրատեգիական խնդիրն է դրված․ Հրանտ Տեր-Աբրահամյան

Այսօր լրանում է անկախության պատերազմի մեկ ամիսը:

Չնայած ամեն բան արվում է, որ շեղվենք գլխավոր թեմայից, բայց պարտավոր ենք թեկուզ ամենաթռուցիկ և մակերեսային կերպով ամփոփել պատերազմի մեկ ամիսը:

Ընդ որում՝ հաշվի առնելով և՛ մեր թերություններն ու ձախողումները, և՛ մեր առավելություններն ու հաջողությունները:

Այս գրառումը սթափ մարդկանց համար է, ովքեր չեն կորցրել դեռ իրենց հավասարակշռությունը, և ի վիճակի են դատել՝ չընկնելով ծայրահեղությունների գիրկը: Պատերազմում ստուգվում է ամեն բան, այդ թվում անհատի՝ հոգեբանական ամրությունը: Շատ անգամ մարդիկ չեն դիմանում, և հոգեբանական ջարդոն են դառնում՝ նույնիսկ թիկունքում, և շատը երևի հենց թիկունքում:

Պատերազմը մեծ փորձություն է, որի ժամանակ բացահայտվում է տվյալ ազգի և պետության ողջ ներուժը՝ կուտակված տարիների ընթացքում: Եվ դրականը, և բացասականը: Խաղաղաության տարիների ոչ մի սխալ անպատիժ չի մնում: Եվ ոչ մի ճիշտ քայլ էլ անհատույց չի մնում:

Մանավանդ տևական պատերազմում մրցում են ոչ միայն բանակները, այլև երկրների քաղաքական, տնտեսական, կառավարման համակարգերը, ազգային գաղափարները, ազգային և անհատական հոգեբանությունը, և այլն:

Նախ՝ հաջողությունների մասին:

Պատերազմի առաջին շաբաթում մեր բանակը դիմացավ թշնամու կենտրոնացված, հուժկու հարվածին՝ ճակատի գրեթե բոլոր ուղղություններով՝ դեպի Մռավ, դեպի Մարտակերտ, դեպի հարավ: Հատկապես ծանր էր հոկտեմբերի 3-ը մեծ հարձակումը: Այդ ըթնացքում մենք տարանք կարևոր պաշտպանական հաղթանակ, տապալվեց՝ ճակատի միանգամից մի քանի գծով, գերհզոր հարվածով մեր պաշտպանությունը ճեղքելու, և մի կողմից հյուսիսից, ու մյուսիս կոմղից՝ հարավից՝ թևանցիկ հարվածներով Արցախի և Հայաստանի հաղորդակցությունը կտրելու, դեպի կենտրոնական Արցախ դուրս գալու մտահղացումը:

Բայց մարտավարական նախաձեռնությունը մնաց հակառակորդի մոտ՝ շնորհիվ նրա քանակական առավելության և հատկապես օդային առավելության:

Երբ ամբողջ ճակատով հարձակումը, և երկու գծով թևանցիկ հարվածը չստացվեց, ապա թշնամին մարտավարությունը փոխեց:

Նրանք կենտրոնացրեցին բոլոր ջանքերը հարավային ուղղությամբ՝ հյուսիսում բավարարվելով եղած փոքր առաջխաղացոմով:

Այստեղ՝ համառ ջանքերով նրանց հաջողվեց ի վերջո ճեղքել մեր ճակատը, ջարդել Հայաստանի հարավային դուռը՝ Արաքսի ափով ու ապա դեպի Ջաբրայիլ, Հադրութ և Ֆիզուլի:

Մեր կողմից չգիտես ինչու հրապարակյնորեն հայտարարված ու գվազդած հակահարձակումը Ջաբրայիլի ուղղությամբ փաստորեն ձախողվեց:

Հաջորդիվ թշնամուն հաջովղեց էլ ավելի առաջ անցնել՝ սկզբում նույն Արաքսի հովտով դեպի Խուդաֆերին, ապա և Զանգելան:

Զանմգելանի մոտ մենք նույնպես հայտարարեցինք հակահարձակման մասին: Բայց նորից դա, կարծես, չափազանց շուտ հայտարարվեց:

Զանգելանից թուրքերը փորձեցին արագ գրոհով «թռնել» դեպի Լաչին՝ թիկունքը նորմալ չմաքրած: Այս առաջին գրոհը հետ մղվեց:

Միաժամական՝ զուգահեռ սկսեցին գործել հարավ-արևելյան ուղղությամբ՝ դեպի Շուշիի հեռահար մատույցներ և Մարտունի:

Լաչին մեկ թռիչքով հասնելու փորձի ձախողումից հետո, հավանաբար փորձում են հաջորդից առաջ թիկունք ապահովել՝ գրավելով Ղուբաթլուն և այլ ուղղություններ գրոհելով, այդ թվում Հայաստանի սահմանները: Այս մանրամասներն արդեն թող ռազմական մասնագետներն ասեն:

Այպսիսով, մենք ունենք լուրջ անհաջողություն հարավում, որն ակնհյատ է բոլորի համար:

Այժմ հասել ենք մի փուլի, որտեղ արդեն պատերազմի բուն ստրատեգիական խնդիրն է դրված: Չնայած ոչ նախապես հղացած երկու ուղղությամբ, բայց մեկով թշնամին փորձում է վտանգել Արցախ-Հայաստան հաղորդակցությունը:

Իրականում որքան էլ լուրջ է վիճակը, թշնամու դիրքը բավականին խոցելի է: Բայց սրա մեջ չխորանանք:

Սրան զուգահեռ բոլորս էլ ականատես տեսանք նաև երկրորդ՝ ներքին ճակատի գործողություններին, որի մաիսն զգուշացնում էինք պատերազմի առաջին իսկ օրվանից, և որն ավելի ու ավելի պարզ է դառնում շատերի համար: Սրա մեջ էլ այստեղ չխորանանք:

Միայն նշենք, որ ներքին ճակատը պատահականություն չէ:

Ով դեռ չի հասկացել, որ այս պատերազմի նպատակը ոչ միայն Ղաաբաղն է, այլև Հայաստանի ներքին կարգը, ժամանակն է վերջապես հասկանա:

Սրա մասին բաց տեքստով հայտարարել են և՛ Ալիևը, և՛ Էրդողանը:

Ի՞նչ պարզ դարձավ այս օրերին հատկապես մեր սխալների մասին, որոնք արել ենք դեռ խաղաղ տարիներին:

Սա շատ մեծ թեմա է:

Այստեղ ցանկացածն, ով կասի, թե սխալվել են միայն ներկաները, կամ միայն նախկինները, վերլուծությամբ չի զբաղվում, այլ ներքաղաքական, կուսակցական անիմաստությամբ:

Խոսքը ստրատեգիական մակարդակի սխալների մասին է, այլ ոչ թե կարճաժամկետ:

Դրանց մասին ճիշտ կլինի խոսել պատերազմից հետո:

Միայն նշենք երկուսն անվանապես՝ ռազմական դոքտրինի սխալներ՝ օդային գերակայության խնդրում: Որը ոչ թե ինքնին ռազմատեխնիկական է, այլ քաղական, և որի մասին պատերազմից առաջ խոսացվել է: Մյուսը՝ ներքին անվտանգության խնդիրը: Երրորդը՝ արտաքին միջավայրի և նարնից եկող ազդակների վերծանման մեր անկարողությունը: Մեր տեղն աշխարհում ու տարածաշրջանում գնահատել չկարողանալը:

Այս ամենը հետաձգում է մեր հաղթանակը, դժվարացնում այն: Դաժան դասեր ենք ստանում: Ցավալիորեն ծանր գնով: Ցավոք այդպես է միշտ լինում անհոգ ազգերի հետ:

Բայս սրանով հանդերձ մենք ունենք շատ ամուր հենքեր:

Դրանցից են մեր ազգային գաղափարներն ու հոգեբանությունը: Մեր հանրության վստահությունը իր իսկ կոմղից ընտրված կառավարությանը: Մեր պատմական փորձը՝ դիմագրավելու նման ճգնաժամերի: Մեր բանակը, որը չնայած ամենի, պարզապես հրաշք է: Իհարկե, մենք չենք համամետվում, ասենք Իսրայելի բանակի հետ: Բայց, վստահ եմ, հետսովետական երկրների բանակների մեծ մասը պարզապես կփլուզվեին նման հարձակման առաջին իսկ օրերին:

Մենք շարունակում ենք կերտել մեր պատմությունը:

Եվ ապրում ենք օրեր, որոնց մասին պատմելու են հայերի 7 պորտ և ավելին:

Մեզնից է կախված՝ պատվո մասին է լինելու պատմելիք, թե խայտառակության:

Հայոց պատմության մեծ դրաման, որի մասին կարդացել ենք գրքրերում, կրկնվում է մեր աչքի առաջ:

Ու ոնց մենք նայելով հետ՝ թուլությունները չենք ներում՝ անկախ հանգամամքներից, իսկ ուժը՝ գովերգում ենք, այդպես էլ մեր սերունդներն են վարվելու մեր նկատմամբ:

Մեր հայրերի սերունդը մեզ թողեց հաղթանակած երկիր:

Ի՞նչ ենք թողնելու մենք մեր հաջորդներին:

Հայրերը չպետք է ունենան դժոխային պայմաններում հաղթելուի մենաշնորհ: Եկել է մեր ժամանակն ապացուցելու, որ մենք ինչ որ բան արժենք:

Եւ քաջությւն հասցե ձեզ ի քաջեն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս: