Ռուսաստանը շարունակում է աշխույժ ջանքը Ղարաբաղում արյունահեղությունը կանգնեցնելու ուղղությամբ, հայտարարել է ՌԴ ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովան: Այդ հայտարարությունը, թերևս, պետք է ճշգրտել մեկ բառով՝ Ռուսաստանը շարունակում է ապարդյուն ջանքը: Եթե Ռուսաստանի կենսական շահերի գոտում արդեն մեկ ամիս ընթանում է արյունալի, հինգերորդ սերնդի մասշտաբային պատերազմ, ապա Ռուսաստանը կա՛մ այդ պատերազմի հովանին է, կա՛մ այդ ռեգիոնն այլևս Ռուսաստանի պատասխանատվության կամ ազդեցության գոտին չէ: Իհարկե, երկու դեպքում էլ պատկերը կլիներ բավականին մտահոգիչ ու սպառնալից, սակայն առաջին դեպքը, թերևս, պետք է հանել դիտարկումից: Ռուսաստանը, անշուշտ, դիտել է Արցախյան հակամարտությունը, և ընդհանրապես կովկասյան որևէ սառը կամ տաք հակամարտություն դիտել է ռեգիոնալ ազդեցության լծակի տարբերակով, սակայն ոչ այն մասշտաբով, ինչպիսին բռնկվել է պատերազմը Արցախի դեմ: Այդ մասշտաբը Ռուսաստանի համար արդեն ազդեցության լծակ չէ, այլ հակառակը՝ ազդեցության կորստի սպառնալից մարտահրավեր, կամ պարզապես ազդեցության կորստի դրսևորում: Եվ հենց այդ առումով է, որ գործ ունենք երկրորդ տարբերակի հետ՝ Ռուսաստանը կորցրել է իր ազդեցությունը Կովկասում, և այն այլևս ամենևին պատասխանատվության գոտի չէ: Կենսական գոտի է, Կովկասը չի դադարել Մոսկվայի համար լինել այդպիսին, բայց այլևս ազդեցության և պատասխանատվության գոտի չէ, հակառակ դեպքում Մոսկվան կկանգնեցներ այդ գոտում լայնամասշտաբ պատերազմը, որն արդեն իսկ փոխել է ստատուս-քվոն՝ հօգուտ Թուրքիայի:
Բանն այն է, որ ստատուս-քվո ասածը լոկ արցախ-ադրբեջանական սահմանը կամ պաշտպանական բնագիծը չէ: Այդ մենք ենք տվյալ հասկացության ներքո նկատի ունեցել միայն սահմանը կամ բնագիծը: Ռեգիոնալ առումով ստատուս-քվոն ՌԴ համար ներառել է նաև Ադրբեջանը: Ահա այդ իմաստով այն խախտվել է՝ Ադրբեջանում արդեն լիակատար տնօրինող է Թուրքիան: Միևնույն ժամանակ, Անկարան ստատուս-քվոն փոխել է նաև մեկ այլ իմաստով՝ ուժային ռեսուրսների բաղադրիչի: Ադրբեջանն այլևս ահաբեկչական ճամբար է, Ռուսաստանն իր կենսական շահերի ավանդական գոտում գործ ունի այլևս միջազգային ահաբեկության հետ՝ որպես ուժային գործոն, որը պարբերաբար բերելու է մարտահրավերներ: Այդպիսով, առնվազն երկու էական բաղադրիչով փոխվել է Կովկասի ստատուս-քվոն: Մի բան, որը անկասկած պետք է լինի նաև մեր դիտարկման և ուշադրության կենտրոնում: Հայաստանը, իհարկե, ունի իր համար կարևոր բնագծային-սահմանային ստատուս-քվոն պահելու հրամայականը, սակայն Հայաստանի համար՝ ներառյալ բնականաբար Արցախը, հույժ կարևոր է նաև լայն իմաստով ռեգիոնալ ուժային բալանսի փոփոխության միտումը և ինչ-որ իմաստով փաստը: Եվ այն, որ Ռուսաստանն այլևս միարժեք որոշող չէ, նոր իրողություն է, որը մեզանից պահանջելու է նոր ռազմավարական գնահատումներ, վերագնահատումներ: Եվ, ցավոք սրտի, մենք ստիպված ենք անել դա պատերազմին զուգահեռ:
Եթե Մոսկվան չունի ազդեցություն Բաքվի վրա, ապա դա նշանակում է, որ պետք է էապես փոխվի հայ-ռուսական հարաբերության բովանդակությունը, օրակարգը, ռազմավարական դաշնակցության բնույթը և մեխանիկան: Եթե այն նախկինում հաշվարկված էր Ադրբեջանի հետ «բալանսավորման» տրամաբանության մեջ, և Հայաստանն էլ իրավիճակը գնահատում ու չափում էր այդ իրողության հետ հաշվի նստելով՝ անգամ չընդունելու պարագայում, ապա այժմ բալանսի խախտումն ակնառու է, ինչը նշանակում է, որ պետք է փոխվի Հայաստանում ռուսական ռազմական ներկայության և դաշնակցային պարտավորությունների բալանսը: Առավել ևս, երբ մենք ականատես ենք մեկ այլ իրողության՝ բացարձակ ապաբալանսավորված վարքագիծ Արևմուտքում, և իներտություն Չինաստանում: Ընդ որում՝ հայ-ռուսական ռազմավարական դաշնակցային հարաբերության բնույթի, բովանդակության և մեխանիկայի փոփոխության հարցը պետք է դիտվի մինչ այժմ եղածին «ասիմետրիկ» տրամաբանությամբ: Այսինքն՝ բալանսը պետք է վերականգնվի ոչ միայն հարաբերության խտացում-սերտացմամբ, այլ միևնույն ժամանակ նաև սուբյեկտության և ինքնիշխանության ինստիտուցիոնալ ընդգծմամբ: Ակնհայտ է, որ պետք է նոր ստատուս-քվոյի պայմաններում ոչ միայն նոր բալանս, այլ քարացածի փոխարեն ավելի ճկուն բալանս:
