Բացի հայկական բանակի ուժից և հայ ժողովրդի պայքարի ոգուց, մի բան ևս վեր է կասկածից՝ ներկայումս ռեգիոնալ խաղասեղանին պատերազմի ռեժիմում դրված է ոչ թե Արցախի, այլ Կովկասի մեծ հարց: Խոշոր հաշվով այդպես է եղել միշտ, պարզապես այժմ բացվել են կամ բացվում են այլևս բոլոր խաղացողներն ու խաղաքարտերը: Ինչքան էլ հնչի տարօրինակ, առայժմ ամենափակը խաղում է դեռևս Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից համարվող Ռուսաստանը, այն դեպքում, երբ առավել քան պարզ ու հստակը հենց Ռուսաստանի համար տեղի ունեցողի ճակատագրական բնույթն է: Եթե Հայաստանից ու Արցախից զատ կա մեկ այլ սուբյեկտ, որի համար թուրքական ահաբեկչական սադրանքը կյանքի ու մահվան հարց է, ապա դա Ռուսաստանն է: Բայց Ռուսաստանը, դրանով հանդերձ, դեռևս գտնվում է մեծ կողմնորոշման շեմին՝ ինչպես լուծել այդ հարցը:
Անկասկած է, որ նվազագույն քայլը հայկական բանակի հանդեպ դաշնակցային պարտավորությունների կատարումն է, Հայաստանի հանդեպ դաշնակցային պարտավորությունների կատարումը: Այսինքն՝ սպառազինության անխափան մատակարարում և միևնույն ժամանակ էլ Հայաստանի սուվերեն տարածքի նկատմամբ որևէ ագրեսիայի կամ սադրանքի կանխում: Առայժմ երկու առումով էլ մենք տեսնում ենք բնականոն և կայուն գործընթաց, ինչն անշուշտ ողջունելի է: Սակայն բավարա՞ր է դա արդյոք այն մարտահրավերի համեմատ, որ պատերազմն ունի ոչ միայն Հայաստանի, այլև Ռուսաստանի համար, եթե նկատի ունենանք ՌԴ-ի համար էլ մարտահրավերի ճակատագրականությունը:
Ի վերջո, Թուրքիայի հաղթանակը Կովկասում լինելու է ռուսական պետականության ոչ թե պարտությունը, այլ վախճանի սկիզբը: Սա դժվար չէ հասկանալ, բայց, ինչպես երևում է, Մոսկվայում դժվար է գալ այդ իրողությունների հանդեպ ճշգրիտ և համարժեք որոշման: Դա ամենևին այն չէ, որ Ռուսաստանը պետք է խաղա բացահայտ Հայաստանի և Արցախի կողմում: Հասկանալի է, որ Մոսկվան այդ հարցում ունի մի շարք արգելակներ՝ կապված Ադրբեջանի հետ: Ավելին, թերևս մեզ ևս այնքան էլ անհրաժեշտ չէ, որ ՌԴ-ն իսպառ կորցնի հույսը Բաքվի առումով, գոնե այս պահին:
Մյուս կողմից, սակայն, անկասկած է, որ Մոսկվան պետք է սկսի կոշտ խոսել Անկարայի հետ, ինչը լսելի պետք է լինի Բաքվում: Եթե այժմ ՌԴ-ն չի կարող թույլ տալ իրեն այդպիսի կոշտ խոսակցություն, ապա դա նշանակում է, որ վաղը անկարող է լինելու այդպիսին թույլ տալ ընդհանրապես, և ավելի ու ավելի: Ռուսաստանը կամ հիմա կկանգնեցնի Թուրքիային կոշտ կերպով, կամ չի կանգնեցնի այլևս երբեք: Ռուսաստանն այդ իմաստով պետք է բացվի, և բացվել պետք է նշանակի նաև Կովկասի անվտանգային համակարգի ճակատագրականության համատեքստում բաց խոսակցություն համաշխարհային ուժի երկու կենտրոնների՝ ԱՄՆ-ի կամ Չինաստանի հետ:
