«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանի՝ արտաքին հարաբերությունների գծով խորհրդական, Արցախի Պահպանողական կուսակցության նախագահ Դավիթ Բաբայանը։
– Պարոն Բաբայան, առավոտյան տարածվեց ՄԱԿ–ի Անվտանգության խորհրդի՝ ԼՂ հակամարտության գոտում իրավիճակի սրման շուրջ հայտարարությունը, որը նորից հավասարության նշան դնող և բավականին անդեմ հայտարարություն էր։ Ինչպե՞ս եք առհասարակ գնահատում միջազգային կառույցների արձագանքներն այս օրերին։
– Այսպիսի մոտեցումն իսկապես մտահոգիչ է։ Թուրքիան չի թաքցնում, որ միջամտել է այս գործընթացին։ Ամեն տեղ Էրդողանն ու Չավուշօղլուն հայտարարություններ են անում։ Մենք տեսնում ենք, որ միջազգային կառույցները որդեգրում են մի դիրքորոշում, որը չպետք է այդպիսին լիներ։ Սա նշանակում է, որ մենք, շարունակելով աշխատանքը այդ հարթակներում, պետք է հիմնական շեշտը դնենք մեր եղբայրական երկրների հետ հարաբերությունների վրա։ Այլ տարբերակ մենք չունենք, սա է միակ ռեալ քաղաքականությունը։ Ինչքան մենք ճիշտ վարվենք այստեղ, ինչքան նրբանկատ լինենք՝ այնքան լավ։ Սա է թույլ տալու մեզ կասեցնել սարսափելի մահացու վտանգները։ Թուրքիան բացեիբաց մտել է անդրկովկասյան քաղաքականության դաշտ, բայց դա ողջունելի չի լինելու մի շարք երկրների համար։ Անպայման փորձ է արվելու նրան դուրս շպրտել այդ տարածաշրջանից։ Չմոռանալով միջազգային կառույցներին՝ մենք հիմնական շեշտը պետք է դնենք երկկողմ հարաբերությունների վրա։
– Որո՞նք են, ըստ Ձեզ, այդ եղբայրական երկրները։ Մենք տեսնում ենք Ադրբեջանին աջակցող Թուրքիա և հավասարության նշան դնող այլ երկրներ, բացառությամբ առանձին գործիչների առանձին հայտարարությունների։
– Ռուսաստանը, Իրանը, ԱՄՆ-ը։ Այս պարագայում պետք է աշխատենք իրենց հետ։ Կապ չունի, որ պաշտոնական հայտարարությունները լինեն սահմանափակ, ոչ հրապարակային խողովակներով աշխատանքը տարվում է։ Եթե պանթուրքիստներն ու ահաբեկիչները հասնեն իրենց նպատակին, դա սարսափելի տեղաշարժ կառաջացնի աշխարհաքաղաքական պատկերում։ Բայց ես չեմ կարծում, որ վերոնշյալ երկրները շահագրգռված են, որ դա տեղի ունենա։ Բացի այդ՝ եթե ԱՄՆ դաշնակից Թուրքիան իրեն այդպես է պահում, նա նաև շատ վատ դրության մեջ է դնում ԱՄՆ-ին։ Այսինքն՝ ստացվում է, որ նա Միացյալ Նահանգներին էլ բանի տեղ չի դնում, ինչ ուզում անո՞ւմ է։ Բնական է, որ դրանից հետո սկսվելու են այլ գործընթացներ, եթե չսկսվեն, կունենանք ավելի բարդ իրավիճակ։ Այսինքն՝ ՆԱՏՕ անդամ երկիրը նման գործողություններ է ծրագրում առանց դաշնակից երկրին տեղյակ պահելո՞ւ, թե՞ տեղյակ է պահել։ Ես ավելի քան համոզված եմ, որ ԱՄՆ-ը չի կարող թույլ տալ նման զարգացում։
– Ի տարբերություն նախկին նախագահների՝ Թրամփի համար ղարաբաղյան հիմնահարցը երբեք էլ առաջնահերթություն չի եղել։ Հիմա այս հարցի շուրջ ևս շատ վերացական հայտարարություններ է անում, իսկ նրա մրցակից Ջո Բայդենն ավելի հայամետ դիրքորոշում ունի։
– Մենք պետք է այս ամենին այլ ձևով նայենք։ Սա նախընտրական պայքար է, և ինչ-որ տեղ այն գործընթացները, որ տեղի են ունենում ԱՄՆ-ում, աննախադեպ են։ Մենք երբևէ չենք պատկերացրել, որ այսպիսի ապակայունացում կարող է լինել ԱՄՆ-ի ներքին կյանքում, սա էլ է ազդում Թուրքիայի ագրեսիվության վրա։ Եթե երկիրը մոնոլիտ է՝ սա մեկ բան է, իսկ եթե այսպիսի երևույթներ են՝ այլ խնդիր է։ Սա պետք է դիտարկենք որպես ԱՄՆ ներքաղաքական կյանքի արդյունք, և չի բացառվում, որ եթե Բայդենը գա իշխանության՝ հռետորաբանությունը փոխվի։ Հիմա Թրամփն ԱՄՆ նախագահ է ու որպես Թուրքիայի դաշնակից երկիր չի կարող հակաթուրքական վարքագիծ դրսևորել, բայց ոչ պաշտոնական խողովակներով այդ ահաբեկիչ երկրին պետք է տեղը դնեն։
– Ռուսաստանի տարբեր հայտնի շրջանակներ խոսում են ռուս խաղաղապահ զորքերի տեղակայման հնարավորության մասին, ինչը հերքեց վարչապետը՝ ասելով, որ Հայաստանում դա չի քննարկվում։ Արդյոք սցենարն այդ ուղղությա՞մբ են փորձում զարգացնել։
– Դա ռեալ չէ։ Խաղաղապահների խնդիրը շատ բարդ է։ Չեմ կարծում, որ կարող է սրա համար իրավիճակն ապակայունանալ։ Պետք է ավելի խորը դիտարկենք։ Տեղի է ունենում մի բան, որն ուղիղ հարյուր տարի տեղի չէր ունենում։ Թուրքիայի քիթ խոթելն Անդրկովկաս 1920 թվականին կասեցվել է, բայց իրենք իհարկե ԽՍՀՄ փլուզումից հետո և՛ արցախյան առաջին պատերազմի, և՛ ապրիլյանի ժամանակ սատարում էին Ադրբեջանին։ Դա եղել է քողարկված, իսկ որ անմիջապես իրենց բանակն այստեղ լինի՝ սա արդեն նորություն է։ Նրանք ուզում են բոլորին փաստի առաջ կանգնեցնել, բայց չի ստացվի։ Տեսնում ենք՝ ինչ եղավ Սիրիայում։ Մի՞թե կարծում եք՝ տարբեր խաղացողներ թույլ են տալու, որ զինված ահաբեկիչներին սատարող Թուրքիան հաջողության հասնի։ Այստեղ մենք տեսնում ենք շատ բարդ աշխարհաքաղաքական պայքար՝ քաղաքակիրթ աշխարհի դեմ։ Նրանց նպատակն այս տարածաշրջանն ահաբեկչական վիլայեթի վերածելն է։