Հայկական թիմերում լեգեոներների խնդրին մեկ անգամ չէ, որ անդրադարձել ենք։ Ցավոք, ՀՖՖ-ի որդեգրած քաղաքականությունը և որոշումները ըստ էության նպատակ չեն հետապնդում նպաստելու տեղացի կադրերի առաջխաղացմանը։ Նշենք, որ խոսքն ամենևին էլ այն մասին չէ, որ պետք է արգելել լեգեոներների մուտքը հայկական ֆուտբոլ, սակայն պետք է լինեն խելամիտ սահմանափակումներ, որպեսզի խաղաժամանակ ստանան նաև հայ երիտասարդները, որոնք ապագայում պետք է դառնան մեր ֆուտբոլի հենասյուները:
Եվրագավաթների խաղարկության որակավորման փուլերում «Արարատ-Արմենիան» միակն է, որը ասպարեզ դուրս եկավ բացառապես լեգեոներներով: Մասնավորապես, Չեմպիոնների լիգայի որակավորման փուլի «Արարատ-Արմենիա»-«Օմոնիա» խաղում հայկական թիմի կազմում գոնե մեկ տեղացի ֆուտբոլիստ չկար։ Նույն պատկերն էր նաև Եվրոպա լիգայի խաղարկության որակավորման երկրորդ փուլի «Արարատ-Արմենիա»-«Ֆոլա Էշ» մրցավեճում: Նշենք նաև, որ արտասահմանցիներից է բաղկացած նաև «Արարատ-Արմենիայի» մարզչական շտաբը: Հայկական մեկ այլ ակումբ՝ «Նոան» էլ ելույթ ունեցավ Եվրոպա լիգայի խաղարկությունում և առաջին իսկ փուլում հյուրընկալվելիս 4։1 հաշվով զիջեց ղազախական «Կայրաթին»։ «Նոայի» կազմում ևս այդ խաղում մեկնարկային կազմում տեղ էին գտել բացառապես օտարերկրացի ֆուտբոլիստներ։
Լեգոներների վերաբերյալ տրամաբանական սահմանափակում չկիրառելու հետևանքով Հայաստանի առաջնությունը այլևս դուրս է մնացել նաև ֆուտբոլային սկաուտների և գործակալների ուշադրությունից։ Մեր ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ եվրոպական ակումբների հետ համագործակցող սկաուտներն առանձնապես հետաքրքրված չեն Հայաստանի Բարձրագույն խմբով, քանի որ այստեղ տոն են տալիս հիմնականում փորձառու լեգեոներներ, որոնց հետ համագործակցելը ոչ հեռանկարային է և ժամանակի անիմաստ կորուստ: Սկաուտները հիմնականում հետաքրքրված են այնպիսի առաջնություններով, որտեղ կարող են բացահայտել նոր տաղանդների, իսկ այդ տեսանկյունից Հայաստանը դարձել է բավական անհրապույր երկիր: Արդյոք իմաստ ունի՞ հետևել մի առաջնության, որտեղ տեղացի երիտասարդ ֆուտբոլիստները մաշեցնում են պահեստայինների նստարանը, և որի երիտասարդական հավաքականում գրեթե չկան խաղացողներ, որոնք խաղաժամանակ են ստանում Բարձրագույն խմբում:
Այս տեսանկյունից շատ ավելի լավ վիճակ է Վրաստանում: Մեր հարևանների մոտ այս օրերին ևս ընթանում են առաջնության հանդիպումներ, սակայն մեկնարկային կազմերում լեգեոներներ գրեթե չկան: Պատահական չէ, որ վրացի ֆուտբոլիստները շարունակում են տեղափոխվել արտասահմանյան թիմեր, մինչդեռ Հայաստանի դեպքում պատկերը տարեցտարի ավելի է վատանում: Ներկայացնենք թերևս ամենաթարմ օրինակները։ Ամառային տրանսֆերային պատուհանի ընթացքում Թբիլիսիի «Դինամոյի» 21-ամյա կիսապաշտպան Նիկոլոզ Նինուան պայմանագիր է կնքել հունական ՊԱՕԿ-ի հետ։ Տրանսֆերի արժեքը կազմել է 850 հազար եվրո։ Գորիի «Դիլայի» 24-ամյա պաշտպան Գուրամ Գիորբելիձեն էլ տեղափոխվել է ավստրիական «Վոլֆսբերգ»։ 2019/2020 թթ. տրանսֆերային պատուհանների ընթացքում Բաթումի «Դինամոյի» հարձակվող Ռոման Չանթուրիան հայտնվել էր իտալական «Էմպոլիում», իսկ «Սաբուրթալոյի» կիսապաշտպան Գեորգի Քոչորաշվիլին՝ իսպանական «Լևանտեում»։ Վրացական թիմերից եվրոպական բարձրակարգ թիմեր տեղափոխված ֆուտբոլիստներին կարելի է շարունակ թվարկել։ Իսկ ինչ պատկեր է տիրում Հայաստանում։ Ամառային տրանսֆերային պատուհանի ընթացքում հայաստանցի ֆուտբոլիստներից արտասահմանյան ակումբ է տեղափոխվել միայն «Փյունիկի» պաշտպան Արմեն Մանուչարյանը՝ պայմանագիր կնքելով Վոլգոգրադի «Ռոտորի» հետ։
2019/2020 թթ. տրանսֆերային պատուհանների ընթացքում տեղացի ֆուտբոլիստներից այլ երկրների թիմերում են հայտնվել Էրիկ Վարդանյանը, Պետրոս Ավետիսյանը, Ռումյան Հովսեփյանն ու Արտակ Դաշյանը։ Վերջինս համալրել է Ղազախստանի երկրորդ դիվիզիոնը ներկայացնող «Ատիրաուի» շարքերը։ Ռումյան Հովսեփյանը, պայմանագիր կնքելով բուլղարական «Արդայի» հետ, մեկ տարի անց վերադարձավ՝ հայտնվելով «Ալաշկերտում»։ Պետրոս Ավետիսյանը ելույթ է ունենում ղազախական «Տոբոլում», որը մեծ հաշվով չի գերազանցում մեր ֆուտբոլիստի նախկին թիմին՝ «Արարատ-Արմենիային»։ Ինչ վերաբերում է Էրիկ Վարդանյանին, ապա տեղափոխվելով Ռուսաստանի Պրեմիեր լիգան ներկայացնող «Սոչի»՝ վնասվածքի պատճառով այս թիմի կազմում չի մասնակցել պաշտոնական հանդիպման։
Նկատենք, որ ի տարբերություն վրացիների՝ հայ ֆուտբոլիստները լավագույն դեպքում հայտնվում են մասնավորապես ԵԱՏՄ երկրների թիմերում՝ մասնավորապես Ղազախստանում և Ռուսաստանում։ Ներկայում բաց տրանսֆերային պատուհանի ընթացքում համոզվեցինք, սակայն, որ ԵԱՏՄ երկրներում լեգեոներների սահմանափակման վերանալուց հետո նույնիսկ ռուսական և ղազախական թիմերը այնքան էլ հետաքրքրված չեն հայաստանցի ֆուտբոլիստներով։