«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Թեհրանում լույս տեսնող «Արաքս» շաբաթաթերթի խմբագիր, վերլուծաբան Մովսես Քեշիշյանը։
– Պարոն Քեշիշյան, Լիբանանում ստեղծված իրավիճակում շատ լիբանանահայեր ցանկություն են հայտնել տեղափոխվելու Հայաստան: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ քայլեր պետք է անի Հայաստանի իշխանությունը, ի՞նչ ակնկալիքներ ունեն հայրենիք վերադարձողները:
– Նախ թույլ տվեք բացատրել, որ պայթյունը հիմնականում Բեյրութի նավահանգստի «Կարանտինե» շրջանում է տեղի ունեցել, որի անմիջական հարևանությամբ են գտնվում Հաճըն, Մար Միխայիլ, Խալիլ Բեդևի շրջանները, իսկ գետի մյուս կողմում Բուրջ Համուդն է։ Առաջին երեք հայկական թաղամասերը, ավելի մոտ լինելով պայթյունի վայրին, բնականաբար, ավելի շատ են վնասվել, ուստիև ավելի վատ վիճակում են: Իմիջիայլոց, նշյալ երեք թաղամասերում նյութական առումով ավելի համեստ ընտանիքներ են ապրում, քան Բուրջ Համուդում:
Հիմա անցնեմ բուն հարցին: Լիբանանահայությունն անվտանգության հարց ունի, մանավանդ՝ այս վերջին մեկ տարվա ընթացքում տնտեսական լուրջ հարց ունի, այսինքն՝ հացի, ապրուստի խնդիր ունի, և երրորդը՝ կեցության խնդիր ունի, որովհետև շատ մարդիկ եթե բնակարան չունեն, չաշխատելու պատճառով չեն կարողանում տան վարձ տալ:
Այստեղ խնդիրը հետևյալն է, որ մեր հայրենակիցներից բոլորի վիճակը նույնը չէ, կա ժողովրդի որոշ տոկոս, որ բավական ծանր վիճակում է, և եթե Հայաստանի իշխանությունները կազմակերպեն պարզապես նրանց հայրենադարձությունը, ժամանակավոր կացարաններ տան՝ նկատի առնելով, որ լիբանանահայերը ընդհանրապես հիմնականում արհեստավորներ են, կարճ ժամանակամիջոցում իրենք կկարողանան առևտրական կամ իրենց արհեստին վերաբերող գործեր ստեղծել: Եթե այն հնարավորությունները, որ տրվում է ՀՀ քաղաքացիներին վարկային և այլ առումներով, նրանց համար էլ նկատի առնեն թերևս մի քիչ ավելի շատ, այն առումով, որ կարողանան կեցության խնդիրը, այսինքն՝ բնակարանի հարցը լուծել, նրանք նույնպես կներգաղթեն Հայաստան:
– Շատերը նշում են, որ լիբանանահայերի համար դժվար է նման պայմաններում մեկնել Հայաստան, քանի որ դա ևս ծախսերի հետ է կապված, իսկ իրենց փողերը բանկերում սառեցված են կառավարության կողմից: Ի՞նչ կարող է անել Հայաստանն այս իրավիճակում:
– Լիբանանահայության այն մասի համար, որոնց գումարները սառեցված են բանկերում, չենք կարծում, որ Հայաստանը կկարողանա դերակատար լինել, որովհետև միայն հայերի համար բանկային համակարգի փոփոխություն հնարավոր չէ առաջացնել, երբ բոլոր քաղաքացիների գումարները սառեցված են բանկերում: Այսինքն՝ դա տրամաբանական էլ չէ և հնարավոր չէ, սա կապված է ընդհանուր երկրի վիճակի հետ։
Կա մասսա, որ ընտանիքն ուղարկել է Հայաստան մինչև իրենց տան հարցը լուծվի, ասենք՝ տունը վաճառեն։ Այսինքն՝ հանգրվանային ձևով ներգաղթում են, և դա մի քիչ հեշտացնում է Հայաստանի իշխանությունների գործը, որ ներգաղթը մասսայական, շատ մեծ թափով չլինի։ Բայց Հայաստանը պետք է արագ շարժվի, քանի դեռ Ամերիկան, Կանադան և այլ երկրներ իրենց դռները չեն բացել և ներգաղթյալներ ընդունել Լիբանանից։ Պետք է հենց այս առիթից օգտվել, որովհետև դա մեզ համար թե ժողովրդագրական հարց է, թե մարտունակ ուժի հարց է, այսինքն՝ հայ զինվորի հարց է, որովհետև այդ մարդիկ երկրի պաշտպաններն են: Մենք պետք է այդ դիտանկյունից էլ հարցին նայենք: Ներկա դրության մեջ Կանադան առաջնահերթությունը տալիս է Սիրիային և լիբանանցիներին չի ընդունում, մանավանդ քրիստոնյաներին չեն ընդունում, որպեսզի Լիբանանում առկա հավասարակշռությունը, դավանանքային առումով, մեծ փոփոխություններ չկրի։
– Ընդհանրապես Հայաստանում վաղուց են խոսում հայրենադարձության անհրաժեշտության մասին: Դրա համար ի՞նչ է անհրաժեշտ, որը թույլ կտա խոսքից գործի անցնել:
– Ինչպես ասացի, ճգնաժամի շրջաններում է, որ մենք հնարավորություն ունենք ներգաղթ կազմակերպելու: Այսօր բոլոր ներգաղթողներն էլ գիտակցում են, որ Հայաստանը մեծ փոփոխությունների շեմին է և նոր է փորձում վերակառուցել երկիրը, առավել ևս, որ վերջին տասը տարիների տնտեսական տագնապից հետո այս կորոնավիրուսի տագնապն էլ ավելացավ, ու նաև, որ մենք պատերազմական կամ կիսապատերազմական վիճակի մեջ ենք: Ժողովուրդը նույնպես գիտակցում է, որ տրամաբանական ակնկալիքներով կարող է մեկնել Հայաստան և իր աշխատանքով ու համատեղ ջանքերով է, որ պիտի կառուցել ամեն ինչ:
Բայց, այնուամենայնիվ, ժամանակ չպետք է կորցնել, հնարավորինս արագ պետք է շարժվել, ըստ ժողովրդի ցանկության: Հիմնական խնդիրն այն է, որ Հայաստանը կեցության հարցին լուծում տա՝ թեկուզ ժամանակավոր կացարաններով ապահովելով:
Դրանից հետո ամեն ինչ կկարգավորվի ըստ վիճակի: Պարզապես պետք է արագ շարժվել, որպեսզի հնարավոր լինի խոսքից գործի անցնել:
