Friday, 29 03 2024
Սուրեն Պապիկյանը ծանոթացել է նաև ՀՀ ռազմարդյունաբերության նորագույն նմուշներին
Հանրակրթության նոր չափորոշիչի ներդրմանը զուգահեռ դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը. Անդրեասյան
ՔՊ նիստում քննարկվել են եվրոպական կուսակցական միությունների գաղափարախոսությունները
«Դժվարին որոշում եմ կայացրել` չհավակնել Բարձրագույն դատական խորհրդի դատավոր անդամի թափուր տեղին». Վազգեն Ռշտունի
«Ռուսաստանը հաջողության է հասնում այնտեղ, որտեղ դրա կարիքն ունի»․ Պուտին
Հրազդանում մթնոլորտային օդում փոշու պարունակությունը գերազանցել է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան
Վլադիմիր Վարդանյանը կմասնակցի Մարդու իրավունքերի եվրոպական դատարանի դատավորների ընտրության հանձնաժողովի նիստին
Ծեծի է ենթարկել իր անչափահաս դստերը և փորձել սեռական հարաբերություն ունենալ նրա հետ
Այն, ինչ կներվի Բաքվին, չի ներվի Երևանին. Կրեմլը բաց է խաղում
ԵՄ ներկայությունը Բաքվին հանգիստ չի տալիս
Ադրբեջանը «կլրջացնի՞» ՀԱՊԿ-ի հետ ընկերությունը
Ազատագրվել ռուսական կախվածությունից. եվրաինտեգրման առաջնահերթությունները
Դիմակներն այլևս հանված են. Մոսկվան հանձնում է իր ամենաարժեքավոր ագենտին
Տղամարդը դանակահարել է նախկին կնոջն ու նրա քրոջը
Հայաստանը «դիվերսիֆիկացնում է» քաղաքականությունը, Ռոսատոմը մոդեռնիզացնում է Մեծամորի ԱԷԿ-ը
Գործակալ հիշեցնող Շահրամանյանը
Բաքվի խոշոր «խաղադրույքը»
Կլիմայի փոփոխության բացասական ազդեցությունը նկատելի է գյուղատնտեսության և տնտեսության մի շարք այլ ճյուղերում. փոխնախարար
Ռուսաստանում տեղի ունեցած ահաբեկչության գործով նոր կասկածյալ է հայտնվել
Արմեն Գևորգյանը ԵԽԽՎ դիտորդական առաքելության կազմում կհետևի Հյուսիսային Մակեդոնիայի նախագահական ընտրություններին
Մի համագործակցության խրոնիկա
Հայաստանը չունի ավելի ուժեղ զենք, քան միջազգային իրավունքը. չկրակելը խելամիտ չէ
Սասունցի Դավթի դարաշրջանը չէ. ԱՄՆ-ից ակնկալիքներին զուգահեռ պետք է ամրապնդել պետությունը
Երևանում ծառի ճյուղը թեքվել և ընկել է էլեկտրական լարերի վրա. փրկարարները մասնատել են ծառի ճյուղը
21:40
Ղազախստանի դեսպանատունը խորհուրդ է տվել լքել Օդեսայի և Խարկովի մարզերը
Վիճաբանություն և ծեծկռտուք՝ անչափահասների մասնակցությամբ․ կա վիրավոր
Քանի՞ մարդ է թունավորվել Հայաստանում
«Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում ստեղծված իրավիճակը լավատեսություն չի ներշնչում»․ Լավրով
Բաքվի անհիմն մեղադրանքն ու խորամանկ խաղը Բրյուսելից առաջ
«Կրոկուսի ահաբեկչության հեղինակներն Ուկրաինայից զգալի գումարներ և կրիպտոարժույթներ են ստացել»․ ՌԴ ՔԿ

Լիբանանի հայ համայնքից արտահոսք լինելու է․ պետք է պետական մակարդակով լրջորեն մտածեն այս հարցի շուրջ

«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Օքսֆորդի համալսարանի արևելագիտության ամբիոնի դասախոս, հասարակաբան և սփյուռքագետ Հրաչ Չիլինկիրյանը:

– Դեռևս 2017-ին դուք ասում էիք՝ Սփյուռքի մեծամասնությունը հետաքրքրված չէ Հայաստանով: Հիմա, երբ Հայաստանում արդեն երկու տարի է հեղափոխություն է տեղի ունեցել, որքանո՞վ է Սփյուռքում Հայաստանով հետաքրքրվողների շրջանակը մեծացել: Արդյոք այդ հետաքրքրության մեծացումը հանգեցրե՞լ է Սփյուռքից ՀՀ վերադառնալ ցանկացողների թվի ավելացմանը:

Հայաստանի անկախացումից հետո Սփյուռքը, ընդհանուր առմամբ, ակնկալում էր, որ հայրենիքը ժողովրդավար և բարգավաճ պիտի լինի, որ Հայաստանը կունենա արդարության և հավասարության նվազագույն չափանիշներ, թերևս իդեալիստական թվացող սպասումներ: Անկախության առաջին տարիները անցումային շրջան էին, և շատ բացթողումների հանդեպ Սփյուռքը որոշ չափով հասկացողություն ցուցաբերեց: Բայց հետագա տարիների զարգացումները բավական դյուրախաբ և անընդունելի էին: Փտածությունը, անարդարությունը և անհավասարությունը հասարակության համար քանդիչ երևույթներ դարձան: Այս պատկերի կամ շրջագծի մեջ էր, որ Սփյուռքը հետզհետե սկսեց չհետաքրքրվել Հայաստանով: Թավշյա հեղափոխությունը, անցյալի համեմատ, արմատական փոփոխություն բերեց, և Սփյուռքի համար Հայաստանի հետ նոր հանձնառություն ներշնչող շրջան սկսվեց:

Թավշյա հեղափոխությունը մեծ վերափոխման ենթարկեց Սփյուռքի վերաբերմունքը Հայաստանի հանդեպ: Սփյուռքի հետաքրքրությունը Հայաստանի նկատմամբ լրիվ փոխվեց, և այդ հեղափոխության օրերին Սփյուռքը զանգվածաբար հետևում էր զարգացող իրադարձություններին: Անգամ որդիս, որ այդ ժամանակ 10 տարեկան էր, դպրոցից գալիս ու հարցնում էր՝ պապ, ի՞նչ եղավ Հայաստանում: Այսինքն՝ լրիվ նոր շունչ ու նոր երանգ բերեց հեղափոխությունը: Դրանից հետո Հայաստանի հանդեպ շատ դրական կեցվածք առաջացավ և նոր հետաքրքրություն դեպի Հայաստանը: Անշուշտ, ամեն ինչ կատարյալ չէ Հայաստանում, բայց կարող եմ ասել, որ Սփյուռքի տեսանկյունից, Հայաստանի բոլոր խնդիրների առումով, ներկա վիճակը շատ ավելի նախընտրելի է, քան անցյալում էինք տեսնում: Այսինքն՝ պետք է արձանագրել, որ Սփյուռքի համար էլ «հեղափոխություն» տեղի ունեցավ, որպեսզի Սփյուռքի տարբեր կազմակերպություններ, անհատներ նոր տեսանկյունից նայեն Հայաստանին, վերահաստատեն իրենց շփումները Հայաստանի հետ և, ինչու ոչ, նոր կամուրջներ ստեղծեն ՀՀ-ի հետ: Մանավանդ որ երիտասարդ սերունդը այսօր շատ ավելի հետաքրքրված է Հայաստանով, որովհետև այդ հեղափոխությունը, այդ փոփոխությունը իրենց սրտին մոտ է:

– Նոր իշխանությունը մտածում է հայրենադարձության մասին օրենք մշակելու շուրջ և այդ ուղղությամբ աշխատանքներ է իրականացնում: Մասնավորապես, արտոնություններ կսահմանի ՀՀ ներգաղթողների համար՝ հիփոթեքային վարկի, աշխատանքով ապահովելու հետ կապված: Ձեր կարծիքով՝ կա՞ նման օրենքի անհրաժեշտություն, և կարո՞ղ է այն գայթակղել մեծ թվով մարդկանց տեղափոխվելու Հայաստան:

– Այստեղ մի քանի հարցեր կան: Նախ՝ սփյուռքահայը արդեն իրավունք և հնարավորություն ունի ՀՀ-ի քաղաքացիություն ստանալու, որը մեծ նվեր է սփյուռքահայերի համար: Սա արդեն հնարավորություն կտա սփյուռքահային օգտվելու բոլոր օրենքներից և պաշտպանվելու ինչպես յուրաքանչյուր ՀՀ-ի քաղաքացի: Այլ հարց է, որ ինչպես պետք է օգնել կամ աջակցություն ցուցաբերել այն սփյուռքահայերին, որոնք գաղթական են կամ գալիս են այնպիսի երկիրներից, որտեղ ահռելի տնտեսական անկում կա, կամ մնայուն քաղաքական մաշեցնող խնդիրներ: Այս գործոնը նյութական օժանդակության հարց է, օրինակ, վարկերի տրամադրում և այլն: Իհարկե, դա լավ է, որ նման հնարավորություններ լինեն, բայց, ըստ իս, դա խնդիրը լրիվ չի լուծի՝ եթե նկատի ունենանք այսօրվա Միջին Արևելքի կացությունը: Բանն այն է, որ այսօր ընդհանրապես Միջին Արևելքից գաղթում է միջին դասակարգը, այսինքն` նույնիսկ տեղափոխվելու համար որոշ գումար է պետք՝ օդանավի տոմսեր, ճամփորդության ծախսեր և այլն:

Այսինքն` այնպես չէ, որ օրենք ընդունելով՝ սփյուռքահայը միանգամից կարող է գալ ու հաստատվել Հայաստանում: Օրինակ՝ այսօր ահռելի աղքատություն կա Լիբանանում, և ժողովուրդը անգամ, կարող եմ ասել, սովամահ լինելու վտանգի առջև է կանգնած: Հիմա, եթե Լիբանանում հայկական ընտանիքներ կան, որոնք ուզում են Հայաստան գալ, ինչպե՞ս պետք է գան: Մարդը երեխաների հաց գնելու փող չունի, որտեղի՞ց փող հայթայթի ընտանիքով Հայաստան տեղափոխվելու համար:

– Դա, ըստ էության, Հայաստանի պետությունը պետք է հոգա՞:

– Կամ պետությունը, կամ ուրիշ ձևերով, օրինակ, միջազգային կազմակերպություններ, կամ միջպետական նյութական ներդրումներով: Ասածս այն է, որ ներգաղթի տարբեր տեսակներ կան: Հայրենադարձությունը մի բան է, գաղթականությունն ուրիշ բան է: Կարող է մեկը Ֆրանսիայում կամ Ամերիկայում շատ լավ պայմաններ ունենա և որոշի, որ փոխադրվում է Հայաստան: Սա հայրենադարձություն է: Կամ, ինչպես երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո՝ 1946-1949 թվականներին, հայրենադարձություն կազմակերպվեց Սովետական Հայաստանի կառավարության նախաձեռնությամբ: Այդ ժամանակ մարդիկ ստիպված չէին, փողոցներում չէին մնացել, իրենց կյանքն ունեին, բայց որոշեցին Հայաստան վերադառնալ: Այսինքն` հայրենադարձությունը մի թեմա է, իսկ գաղթականներին Հայաստանում տեղավորելը լրիվ այլ խնդիր է: Օրինակ՝ եթե ուզենանք Լիբանանից 5 հազար հայ ընտանիք փոխադրել Հայաստան, ենթադրում եմ, որ եթե ամեն մի ընտանիքի համար 20 հազար դոլար հաշվես, ապա 100 մլն դոլարի կարիք կլինի: Սփյուռքն ի վիճակի չէ նման գումարներ տալու, բոլորս դրամահավաքների ժամանակ տեսնում ենք, որ եթե 10 մլն դոլար հավաքվում է, դա մեծ գումար է համարվում: Ես չեմ կարծում, որ այսօր Հայաստանն այդ նյութական պայմաններն ունի, որ նման բարդ խնդիր լուծի Սփյուռքի համար: Օրինակ՝ ըստ մեր ուսումնասիրությունների՝ առաջիկա 5 տարիների ընթացքում Լիբանանի հայության գրեթե 60 տոկոսը մտադիր է Լիբանանից հեռանալ:

Հիմա արդեն Լիբանանի հայ համայնքը շատ է նոսրացել, մոտ 40 հազարն է մնացել, և համայնքից, վստահաբար, դեռ արտահոսք լինելու է: Ասեմ, որ շատերը մտածում են հենց Հայաստան գնալու մասին, որովհետև վիզայի խնդիր չունեն, այլ դյուրություններ կան: Այսօր եթե Հայաստանում պետական մակարդակով լրջորեն մտածեն այս հարցի շուրջ, կարևոր գործոններից մեկը բնակարանների հարցն է: Կարող են, ասենք, 5 հազար ընտանիքի համար շենքեր կառուցեն, թեկուզ ոչ Երևանում, և ասեն՝ դուք այստեղ կարող էք մեկ տարի անվճար կամ քիչ վարձով մնալ: Այսինքն՝ պետք է մոդելներ գտնել, որ այս մարդիկ կարողանան իրենց կյանքը վերականգնել Հայաստանում: Այստեղ պետք է հաշվի առնել նաև, որ եթե դու 5 հազար ընտանիքի համար բնակարաններ ես կառուցում, այդտեղ քանի հազար մարդ կարող է աշխատել, և սա էլ ներդրման ձև է: Նաև տարիների ընթացքում այդ հազար ընտանիքը Հայաստանի բնակչության դրական աճին կնպաստի: Եթե Հայաստանն իր առջև նպատակ դնի, որ 100 մլն դոլարի ներդրում է հարկավոր այս ծրագրի համար, որպես 3-5 տարիների պետական ծրագիր, բնականաբար, այդ գումարը տնտեսության մեջ շրջանառվելու է, աշխատատեղեր են ստեղծվելու: Բացի դրանից՝ այդ 5 հազար ընտանիքը, որ տեղափոխվելու է Հայաստան, իրենք իրենց հերթին աշխատելու են, ինչը ևս աշխուժացնելու է տնտեսությունը: Ասելիքս այն է, որ մենք պետք է ծրագրված մոտեցում ունենանք և համոզվենք, որ փոքր գումարներով կամ համայնքային նվիրատվություններով հնարավոր չէ նման ծրագիր իրագործել: Բացի դրանից՝ մենք անընդհատ պետք է երկխոսության մեջ լինենք ու զգանք այն մարդկանց զարկերակը, որոնց օգնում ենք: Այսօր որևէ մեկը լրջորեն հարցրե՞լ է իրաքահայերին կամ սիրիահայերին, կամ լիբանանահայերին, թե ինչ կարիքներ նրանք ունեն: Շատերն ասում են՝ մեզ աշխատանք տվեք, մնացածը մենք կանենք: Բայց մյուս կողմից Հայաստանի հասարակությունն էլ աղքատություն մեջ է, աշխատանքի խնդիր ունի, և դրանով հարցը բարդանում է, քանի որ Հայաստանում էլ մարդիկ կան, որոնք այն վիճակում են, ինչպիսին Լիբանանում ապրողների վիճակն է: Եվս մի հարց կա. եթե Հայաստանն օգնի, որ սփյուռքահայերը Հայաստան տեղափոխվեն և նրանց աջակցի, Հայաստանի հասարակությունն էլ կարող է ասել՝ բա մեզ ինչո՞ւ չեք օգնում, մենք էլ կարիքներ ունենք: Այնպես որ, ամեն ինչ մտածված և երկարաժամկետ հայացքով պետք է լինի:

– Հայաստանում մեկնարկել է «Ի գործ» ծրագիրը և արդեն նշվում է, որ 100 սփյուռքահայ մասնագետներ աշխատանքի կանցնեն պետական կառավարման համակարգում: Ծրագրի համաձայն՝ հրավիրող կողմը կհոգա ճանապարհի ու կեցության ծախսերը: Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք այս ծրագրի վերաբերյալ:

– Ես կարծում եմ, որ սքանչելի ծրագիր է Սփյուռքի հետ կամուրջն ամրապնդելու համար, որ սփյուռքահայերը գան Հայաստան, մոտիկից ամեն ինչ տեսնեն, աշխատեն, ապրեն այստեղ ու իրենց գիտելիքները, փորձը բերեն Հայաստան: Սա լավ առիթ է, որ Հայաստանի պետական համակարգն օգտվի նման հնարավորություններից: Վստահաբար, այդ 100-ից ոմանք կորոշեն մշտական մնալ, հաստատվել Հայաստանում: Կորոնավիրուսի համաճարակից հետո, ես կարծում եմ, որ, քանի որ Հայաստանը փոքր երկիր է և որոշ սահմանափակումներ ունի, այս համաճարակից հետո կարող է շատ գրավիչ երկիր լինել շատերի համար: Արևմտյան երկրներում մտահոգություններ կան, որ կյանքը դեռևս իր նախկին իրավիճակին չի վերադառնալու, գործազրկություն կա, տնտեսական ահռելի անկում կա, և հնարավոր է տարիներ պետք լինեն այդ երկրներին ոտքի կանգնելու համար: Հետևաբար՝ ես կարծում եմ, որ սփյուռքահայերի համար Հայաստանը կարող է հրապուրիչ լինել։ Հատկապես մարդիկ, որոնք որոշ նյութական կարողություններ ունեն դրսում, կարող են աշխատանքներ ստեղծել և շատ լավ ապրել Հայաստանում: Այսինքն՝ համաճարակից հետո պատկերը կարող է փոխվել:

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում