ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեից (ՊԵԿ) հայտնում են, որ մեկնարկում է մաքսային վարչարարության գնահատման ծրագիրը, որն ուղղված է լինելու Հայաստանի մաքսային ոլորտի բարելավմանը: Ծրագիրն իրականացվելու է ՀՀ ՊԵԿ-ի և Համաշխարհային բանկի համատեղ նախաձեռնությամբ:
«Սա Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության կառավարության «Լավ կառավարման հիմնադրամի» ֆինանսավորմամբ իրականացվող «Աջակցություն հարկային վարչարարության և քաղաքականության առաջնորդմանը» (STAPL) ծրագրի բաղկացուցիչն է: Ծրագրի ընթացքում կատարվելու է Հայաստանում մաքսային օրենսդրության, վարչարարության տարբեր ուղղությունների, ինչպես նաև մաքսային ոլորտում իրականացվող բարեփոխումների գնահատում՝ միջազգային լավագույն չափանիշների համադրմամբ: Պետական եկամուտների կոմիտեում ստեղծվելու է աշխատանքային խումբ, որի հետ ամենօրյա աշխատանքի արդյունքում ուսումնասիրություն է իրականացվելու 19 ուղղություններով:
Ծրագիրն ավարտվելու է 2021 թվականի մարտին, և արդյունքների հիման վրա կոմիտեին առաջարկվելու են բարեփոխումների նոր ուղղություններ և գործողությունների հետագա ծրագիր»,- նշված է պաշտոնական հաղորդագրության մեջ:
Սույն ծրագրի կարևորության և մաքսային ծառայությունում բարեփոխումներ իրականացնելու անհրաժեշտության մասին «Առաջին լրատվական»-ը զրուցեց Գործատուների հանրապետական միության նախագահ, Հանրային խորհրդի անդամ Գագիկ Մակարյանի հետ:
– Պարոն Մակարյան, նախ կխնդրեմ ընդհանրական գնահատեք ՀՀ ՊԵԿ մաքսային ծառայության ոլորտում տիրող պատկերը: Ի՞նչ հիմնարար խնդիրներ ու թերություններ կառանձնացնեք, որոնք այսօր առկա են այդ համակարգում՝ մաքսային օրենսդրության, վարչարարության և մնացած այլ ուղղություններով:
– Տարբեր գործատուների հետ զրույցները ցույց են տալիս, որ օրենքների պահանջների կատարման պարագայում և ճիշտ փաստաթղթերի ներկայացման դեպքում էական խնդիրներ չեն առաջանում, և մաքսային ձևակերպումները ՀՀ-ում իրականացվում են արագ և պատշաճ ձևով: Չնայած դրան, որոշ ներմուծողներ նշում են, որ ԵԱՏՄ երկրների ապրանքներ ներմուծելու դեպքում՝ մաքսազերծումն իրականացվում է առանց ստուգումների, ապա շուկայում հայտնվում են ավելի էժան գնով նույն ապրանքներից, որոնք առաջացնում են անհավասար մրցակցություն: Մաքսավորները էժան հաշիվ-ապրանքագրերով (Invoice) կատարում են ձևակերպումները՝ լրացուցիչ չխորանալով գնի ցածր լինելու հանգամանքի մեջ: Այս հարցը ավելի շատ պայմանավորված է ԵԱՏՄ օրենքների օգտվելու շրջանակում որոշ անբարեխիղճ ներմուծողների հանգամանքով:
– Ձեր դիտարկմամբ՝ վերոնշյալ ծրագրի իրականացումն որքանո՞վ է անհրաժեշտ. առաջնահերթ ի՞նչ փոփոխություններ պետք է ձեռնարկվեն այս ծրագրի շրջանակներում և դա որակական ինչպիսի՞ մակարդակ կարող է ապահովել:
– Ծրագրի հիմնական ուղղվածությունն է ապրանքի ներմուծման ժամանակ մաքսազերծման գործընթացի ժամանակի կրճատումը, վարչարարության բարելավումը և մաքսային ձևակերպումների գործընթացի բեռի մի մասը բացթողումային փուլից (որը նշված գործընթացն է) տեղափոխումը դեպի հետբացթողումային փուլ: Այդպիսին է նաև միջազգային փորձը, և այդ համակարգը համարվում է արդարացված և արդյունավետ, քանի որ բացթողումային փուլի ժամանակ պարզեցվում են լրացուցիչ ստուգումների կամ փաստաթղթավորման գործընթացները, իսկ մաքսազերծումից հետո հետբացթողումային փուլում, անհրաժեշտության դեպքում, ենթարկվում են անհրաժեշտ վարչարարության: Միջազգային լեզվով՝ այս տարբերակը կոչվում է «Blue print», որն իր մեջ ներառում է բիզնես գործընթացը և վարչարարությունը: Հետբացթողումային հսկողության անցնելով, մաքսային ծառայությունն էականորեն կհեշտացնի և կպարզեցնի բացթողման փուլում մաքսազերծման գործընթացը, և ժամանակային առումով մաքսազերծումը տեղի կունենա ավելի արագ:
– Իսկ սա ինչպե՞ս կանդրադառնա, օրինակ, առևտրի դյուրացման և կայուն եկամուտների ապահովման գործընթացի վրա:
– Այս տեսանկյունից, ձեռնարկատիրական գործունեության շղթայի յուրաքանչյուր հատվածում պարզեցումը, ժամանակի կրճատումը, անշուշտ, դյուրացնում է ձեռնարկատիրական գործունեությունը, բացի դրանից՝ էական նշանակություն ունի մաքսազերծման տևողությունը՝ փչացող ապրանքների կամ առևտրային կետերին արագ հասցնելու տեսանկյունից, որը կբարելավի մատակարարման շղթայի ռիթմիկությունը և սպառողներին ավելի անհրաժեշտ պահին ապրանք մատակարարելու հարցը:
– Պարոն Մակարյան, այս առումով ո՞րն է միջազգային լավագույն փորձը, որը կարող ենք տեղայնացնել, կամ միջազգային այն լավագույն չափորոշիչները, որոնք կարող ենք համադրել մեր օրենսդրության հետ:
– Ինչպես վերևում նշեցի, «Blue print» մոդելի կիրառությունն է նախատեսվում ՀՀ-ում, որի դրական կողմերը արդեն նշել եմ:
– Ինչպես նշված է պաշտոնական տեղեկատվության մեջ՝ ծրագիրն ավարտվելու է 2021-ի մարտին, և կատարված ուսումնասիրությունների ու դրանց արդյունքների հիման վրա ՊԵԿ-ին առաջարկվելու են բարեփոխումների նոր ուղղություններ և գործողությունների հետագա ծրագիր. այս համատեքստում հետաքրքիր է, թե ինչ արդյունքներ պետք է ակնկալենք, մեծ սպասելիքներ կա՞ն, թե՞ ոչ:
-Արդյունքները կլինեն այն, որ կգնահատվի «Blue print» համակարգի ներդրման հնարավորությունը ՀՀ-ում: Համակարգի ներդրման դրական եզրակացության պարագայում, բնականաբար, կարող ենք ենթադրել, որ՝
- Նշված մոդելը կլինի օգտակար նաև հնարավոր կոռուպցիոն ռիսկերի տեսանկյունից,
- Մաքսազերծման գործընթացներն արագացնելու տեսանկյունից,
- Միջազգային հանրության համար նույնատիպ մոդել ունենալու տեսանկյունից, որը դրական կընկալվի օտարերկրյա ներդրողների կամ օտարերկրյա կազմակերպությունների ներկայացուցչությունների կողմից, ովքեր կարող են իրենց ներդրումային ծրագրի և իրենց ներկայացուցչությունների շրջանակում իրականացնել ներմուծումներ,
- Հետբացթողումային փուլում, ըստ անհրաժեշտության, ավելի խորացված (ոչ հապճեպ) վարչարարություն (ուսումնասիրություն) իրականացնելու հնարավորության բարելավում,
- Մաքսազերծման գործընթացները միջազգային ստանդարտներին մոտեցնելու ընդհանուր դրական նշանակություն,
- Տվյալների բազայի բարելավում,
- Մաքսազերծման գործընթացների էժանացումը՝ բրոկերների տեսանկյունից:
