«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի նախագահ, քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանը:
– Պարոն Գրիգորյան, 2016 թվականի Ապրիլյան պատերազմից հետո մենք հաճախ էինք շրջանառում այն միտքը, որ Հայաստանը փաստորեն չունի դաշնակից պետություններ` ի տարբերություն Ադրբեջանի: Ի՞նչ իրավիճակ է հիմա, արդյոք ժողովրդավար իշխանություն ունենալու հանգամանքն այս իմաստով ինչ–որ բա՞ն է փոխել, թե՞, կարծում եք, արտաքին քաղաքական նույնատիպ քաղաքականության պատճառով մենք նույն խնդրի առաջ ենք կանգնած:
– Կոնկրետ Տավուշի դեպքերի հետ կապված, մեր արտգործնախարարության կողմից իսկապես մեծ աշխատանք է կատարվել: Դա պետք է միանշանակ գնահատենք: Այո՛, մեր քաղաքականության ընդհանուր վեկտորը չի փոխվել, բայց շեշտադրումներն, այնուամենայնիվ, փոխվել են: Ես կարող եմ մի քանի օրինակ բերել: Առաջինը. այո՛, մենք գիտեինք, որ Ուկրաինան Ադրբեջանի դաշնակիցն է, և Ուկրաինայի հայտարարության մեջ պետք է լինեին հօգուտ Ադրբեջանի տարրեր: Օրինակ` տարածքային ամբողջականության դրույթը: Բայց մեր արտգործնախարարությունն արձագանքեց: Դուք գիտեք, որ Զոհրաբ Մնացականյանը հեռախոսազրույց ունեցավ Ուկրաինայի ԱԳ նախարարի հետ: Շատ կարևոր է իրավիճակին կոնկրետ արձագանքը: Մյուսը`ՀԱՊԿ-ում ստեղծված վիճակը: Պարզ է`մենք դժգոհ ենք, որ ՀԱՊԿ-ի հայտարարությունը լղոզված էր, բայց պետք չի մոռանալ, որ 2016 թվականին ՀԱՊԿ անդամ երկու երկրներ առանձին-առանձին մեր դեմ հայտարարություններ արեցին: Նաև Լուկաշենկոյի հայտնի հայտարարությունը մեր դեմ ուղղված: Այս անգամ, բարեբախտաբար, Բելառուսն ու Ղազախստանը առանձին հայտարարությունները բավականին նեյտրալ արեցին: Միտքս այն է, որ մենք պետք է գնահատենք, որ աշխատանք տարվեց, որի շնորհիվ ակցենտները փոխվեցին: Ի վերջո՝ տարբեր երկրների խորհրդարանների պատգամավորներ հօգուտ մեզ հայտարարություններ արեցին: Բայց ես նաև կիսում եմ այն կարծիքը, որ մենք պետք է այնպիսի քաղաքականություն վարենք, որ, ի վերջո, ձեռք բերենք նաև դաշնակիցներ այն մակարդակի, որ այսօր ունի Ադրբեջանը, օրինակ՝ Թուրքիան, Ուկրաինան: Ադրբեջանի դաշնակիցները փաստորեն մեր դեմ ուղղված բավականին կոշտ հայտարարություններ արեցին, ուստի մենք պետք է փորձենք նմանատիպ դաշնակիցներ ձեռք բերել: Պարզ է` դա մի օրում չի արվում, և լավ է, որ ակցենտները սկսել են փոխվել: Հուսով եմ, որ Հունաստանն ու Կիպրոսը ևս այս դեպքերի հետ կապված հայտարարություն կտարածեն: Ռազմական աջակցություն թող ցույց չտան, մեր բանակն ուժեղ է, մենք հակահարվածներ կտանք, բայց քաղաքական աջակցությունը պետք է: Բացի դրանից՝ շատ ժողովրդավարական պետություններ` ԱՄՆ, ԵՄ անդամ երկրներ, նեյտրալ հայտարարություններ արեցին: Ես դա լավ եմ համարում, որովհետև մենք նախկինից եկած սխալները սկսում ենք շտկել: Բայց նորից եմ կրկնում` պետք է ճիշտ գնահատենք այն պահը, որ չեզոքացրել ենք այն բոլոր երկրների հայտարարությունները, որոնք մեր դեմ էին:
– Բայց ինչպես 2016-ին, հիմա ևս կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ ռուսական անվտանգության երաշխավորությունը միֆ է:
– Ես համաձայն եմ, հերթական անգամ Ռուսաստանը մեզ չաջակցեց, նեյտրալ հայտարարություն արեց, բայց տարբերությունն, այնուամենայնիվ, մեծ էր: 2016-ին Ռուսաստանի խառնակիչ գործունեությունն ակնհայտ երևում էր, հայտնի Լավրովի պլանը կտրված չէր ռազմական գործողություններից: Ռուսաստանը փորձում էր օգտվել պահից, Ադրբեջանին համոզել մտնել ԵԱՏՄ: Պարզ երևում էր, որ ակտիվ ու մեզ համար բացասական գործունեություն էր ծավալում, իսկ հիմա նման բան չկա: Հիմա Ռուսաստանը նեյտրալ է, փորձում է ցույց տալ, որ չէր ուզում, որ ռազմական գործողություն լինի: Ի դեպ` իրոք չէր ուզում, քանի որ կապակայունացվի նաև Հյուսիսային Կովկասը: Բայց ես այս անգամ չզգացի Ռուսաստանի խառնակիչ գործողությունները:
– Մենք, այնուամենայնիվ, չենք կարողանում հասնել նրան, որ Մինսկի խմբից ոչ թե ընդհանրական, այլ ավելի հասցեական հայտարարություն լինի:
– Միջնորդներն իրավունք չունեն միակողմանի հայտարարություն անել, նույնիսկ այն դեպքում, երբ մենք գիտենք, որ Ադրբեջանն է սկսել: Մինսկի խմբի հայտարարության հետ կապված բողոք չունեմ, միջնորդները պետք է նեյտրալ լինեն, որ կողմերը իրենց հետո հավատան: Դժբախտաբար, չկա մոնիթորինգային խումբ հայ-ադրբեջանական սահմանին: Կասպրշիկի խումբը կվերադառնա ղարաբաղա-ադրբեջանական սահման, իսկ հայ-ադրբեջանական սահմանին օբյեկտիվ ինֆորմացիա տվող չկա: Դա է պատճառը, որ ես չեմ կարող մեղադրել Մինսկի խմբին: Ես պնդում եմ, որ մենք պետք է հասնենք նրան, որ լինեն երկրներ, որոնք մեզ կաջակցեն՝ նախ նրանից՝ մենք ճի՞շտ ենք թե՞ սխալ: Տեսեք՝ Թուրքիան, իմանալով, որ Ադրբեջանն է սկսել պատերազմական գործողությունները Տավուշում, պաշտպանում է Ադրբեջանին։ Մենք պետք է նման դաշնակիցներ ձեռք բերեն, որոնք չնայեն՝ դու ճի՞շտ ես, թե՞ սխալ: Շահերը քո հետ համընկնում են՝ ուրեմն աջակցում ես:
– Մենք այս ընթացքում տեսանք Ռուսաստանի հայտարարությունները ամենատարբեր մակարդակներով՝ Լավրով, Զախարովա, Պեսկով, մինչդեռ ԱՄՆ–ն ու Ֆրանսիան պասիվ են: Սա չի՞ արձանագրում փաստը, որ Ռուսաստանը Մինսկի խմում դոմինանտ է:
– Բոլորը գիտեն, որ Ռուսաստանը համարում է, որ հետխորհրդային տարածքը իրենն է, դրա համար ակտիվ է, բայց ես չէի ասի, թե Ֆրանսիան ու Միացյալ Նահանգները պասիվ են: Գիտեք՝ Միացյալ Նահանգները առանձին հայտարարություն արեցին, Ֆրանսիան՝ նաև ԵՄ-ի միջոցով: Պարզ է, որ Ռուսաստանն ավելի մոտ է, ու կան անմիջական շահեր: Այստեղ շատ բան կախված է մեզանից։ Եթե մենք քայլ առ քայլ մեր արտաքին քաղաքականությունը փոխենք, ավելի սերտ համագործակցենք Եվրամիության հետ, Միացյալ Նահանգների հետ՝ նրանց շահագրգռվածությունը կաճի ու մեկ հայտարարությամբ չեն բավարարվի: Այո՛, մեր շահն է, որ Եվրոպան, Միացյալ Նահանգները, Չինաստանն այստեղ ակտիվ լինեն, ու այս տարածաշրջանը միայն Ռուսաստանին չմնա: Բայց այդ շահերը մենք պետք է աճեցնենք իրենց մոտ՝ մեր արտաքին քաղաքականության փոփոխությամբ: Ես հույս ունեմ նաև, որ ժողովրդավար երկրները որոշ ժամանակ անց մեզ ավելի շատ կաջակցեն, որովհետև մենք ժողովրդավարական երկիր ենք՝ ի տարբերություն ավտորիտար Ադրբեջանի: Նախկինում, երբ մենք ՀԱՊԿ-ին քննադատում էինք, մեզ ոչ թե ՀԱՊԿ-ն էր պատասխանում, այլ նախկին իշխանությունները՝ արդարացնելով, թե ինչու ՀԱՊԿ-ը չի արձագանքում: Ես միշտ ասում էի՝ դուք ո՞վ եք, թող ՀԱՊԿ-ը պատասխանի մեր իշխանություններին։ ՀԱՊԿ-ն այս անգամ, ի պատիվ մեր իշխանությունների, շատ վատ չարձագանքեց: Այո՛, լղոզեց, բայց մենք գոնե բացասականը չտեսանք ՀԱՊԿ-ից: Մոռանո՞ւմ եք, որ Բելառուսի նախագահը 2016-ին դատապարտում էր Հայաստանին: Հիմա քայլ առ քայլ պետք է առաջ գնանք:
