Արցախյան հակամարտության հարցում Իրանը մշտապես պահպանել է դրական չեզոքություն, սակայն հայ-ադրբեջանական սահմանային վերջին դեպքերը, Թուրքիայի սադրիչ և լկտի հայտարարությունները ստիպեցին Իրանին այս պարագայում որոշ չափով վերանայել վերաբերմունքը։ Այս մասին «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ասաց իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը։
«Իրանը փորձում է բոլոր կողմերի հետ պահպանել հարաբերություններ ու խուսափել մի քանի մարտահրավերներից, որոնք ըստ իրանցիների կարող են ծագել կոնֆլիկտի թեժացման պարագայում։ Առաջին հերթին խոսքն իր հյուսիսային սահմանների երկայնքով լրացուցիչ ռիսկայնություն չունենալու մասին է։ Հակամարտության ցանկացած թեժացում չի բխում Իրանի շահերից։ Մյուս հանգամանքն այն է, որ իրանցիները բնականաբար դեմ են տարածաշրջանում որևէ խաղաղապահ ուժի ներկայությանը։ Երրորդը՝ իրանական մոտեցումներում արցախաադրբեջանական սահմանների փոփոխության անթույլատրելիությունն է հոգուտ Ադրբեջանի՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանի տարածքից Իրանի հյուսիսը վտանգվում է։ Խոսքը թե քարոզչական վտանգի մասին է, թե հոտախուզական ու իրանցիները դա շատ լավ հասկանում են։ Իսրայելական հետախուզությունը նաև ադրբեջանական տարածքում է գործում»,- մանրամասնեց իրանագետը։
Խոսելով կոնկրետ վերջին օրերին Տավուշում Ադրբեջանի սադրանքների համատեքստում Իրանի վերաբերմունքի մասին, իրանագետն ասաց՝ ակնհայտ է, որ Իրանում շատ դինամիկ զարգացում տեղի ունեցավ։ «Եթե սկզբնական փուլում իրանցիները ինչ-որ առումով անտարբեր էին, ապա՝ հետագա փուլերում իրանական դիրքրոոշումը շատ դինամիկ փոփոխվեց։ Դա պայմանավորված էր Թուրքիայի գերակտիվությամբ։ Թուրքական գերակտիվ միջամտությունը քարոզչական, քաղաքական տիրույթում, ըստ էության, ստիպեց Իրանին հանդես գալ նույնիսկ որոշակի հայամետ շեշտադրումներով։ Իհարկե, այդ շեշտադրումները տողատակերում էին, բայց կային»,- տեակետ հայտնեց Վարդան Ոսկանյանը։
Նրա խոսքով՝ Իրանը հստակորեն կարողացավ կանխել թուրքական լուսանցքային խմբերի գործունեությունը, որոնք պատրաստվում էին հակահայկական քայլեր ձեռնարկել Իրանի ներսում՝ Թեհրանում մեր դեսպանատան դիմաց բողոքի ցույցեր անցկացնելով, Ատրպատականի մի շարք քաղաքներում և այլն։ «Իրանի ոստիկանական ուժերը չեզոքացրին այդ գործողությունները։ Իրանը որոշակի անհանգստություններ ուներ հատկապես կենսական նշանակություն ունեցող նախիջևանյան հատվածում թուրք-ադրբեջանական ակտիվացումից, ուստի՝ այս ամենը ստիպեցին Իրանին հանդես գալ ավելի ակտիվ դիրքորոշումներով։ Իհարկե պաշտոնական հռետորաբանության մեջ պահպանելով չեզոքությունը»,- ներկայացրեց իրանագետը։
Իրանագետի գնահատմամբ՝ ըստ էության, Հայաստանի ու Իրանի շահերը տվյալ պարագայում գրեթե լիովին համընկնում են։ «Թե՛ մեզ, թե՛ Իրանին, թե՛ Ռուսատանին ձեռնտու չէ թուրքական ազդեցության աճը Հարավային Կովկասում։ Թուրքիան իր լկտի և անմիտ գործողություններով ստիպեց, որ թե՛ ռուսական, թե՛ իրանական կողմերն ավելի զգոն դիրքորոշում հայտնեն։
Անդրադառնալով իրանական լրատվական դաշտում հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող լարվածության վերաբերյալ հրապարակումներին, որակումներին, իրանագետն ասաց՝ Իրանի ներսում Հայաստանն ունի բարեկամներ, որոնք իրանական պետականության շահերին ծառայող անձինք են, բայց նաև այն մարդիկ են, որոնք հավատում են, որ Հայաստանի ու Իրանի շահերն համընկնում են հակաադրբեջանական ու հակաթուրքակաան պայքարի տիրույթում։
«Այդ մարդկանց շնորհիվ, հայկական կողմի տեսակետները բավական լավ արձագանքներ գտան իրանական մամուլում։ Այդ տեսակետները տարածվեցին ԶԼՄ-ներում։ Իրանում հատկապես տարածված է Telegram հավելվածը, որի միջոցով հայկական կողմի դիրքորոշումները հստակորեն ներկայացվեցին իրանցի հասարակությանը։ Շատ հետաքրքիր մի երևույթ էլ տեղի ունեցավ։ Իրանի իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի տեսակետներն արտահայտող տելեգրամյան ալիքներով ակնհայտ սպառնալից հայտարարություններ եղան Ադրբեջան հանրապետության նկատմամբ։ Ընդհուպ մինչև այն, որ եթե Ադրբեջանն իր վարքագիծը չվերանայի, ապա կարող է ընդհանրապես վերանալ աշխարհագրական քարտեզից։ Ես կասեի, որ դա արդյունք է թե՛ Իրանի պետական քաղաքականության, թե՛ մեր բարեկամների աշխատանքի»,- իր խոսքն ամփոփեց իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը։
