«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է արցախցի քաղաքագետ, Արցախի խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախկին նախագահ ը:
– Պարոն Աթանեսյան, այս օրերին տարբեր գնահատականներ են հնչում, թե ինչու հակառակորդը ռազմական սրացման գնաց հայ–ադրբեջանական սահմանի ուղղությամբ: Ի՞նչ դիտարկումներ ունեք, ինչքանո՞վ են այս գործողությունները նման ապրիլյան իրադարձություններին:
– Ինձ համար տարօրինակ ու արտառոց է, երբ փորձագիտական հանրությունը, քաղաքական գործիչները փորձում են ինչ-որ տրամաբանություն տեսնել Ադրբեջանի ձեռնարկած քայլերի մեջ՝ խոսքը ռազմական սրացման մասին է: Այդ սրացումը կարող է լինել Նոյեմբերյանի ուղղությամբ, Ջեբրայիլի ուղղությամբ, Արցախի հարավում, Արցախի հյուսիսում, կարող է լինել Նախիջևանում: Այսինքն՝ խնդիրը ոչ թե վայրն է, այլ այն իրողությունը, որ Ադրբեջանը հետևողականորեն խնդիրը տանում է դեպի ռազմական փակուղի: Այստեղ պետք է փորձել հասկանալ, թե այդ ինչ նպատակ է հետապնդում Իլհամ Ալիևը, երբ խնդիրը հետևողականորեն տանում է դեպի ռազմական փակուղի, ո՞ւմ ուշադրությունն է փորձում հրավիրել այս տարածաշրջանի վրա, ո՞ր արտաքին խաղացողի միջոցով է փորձում ապակայունացնել Հարավային Կովկասն այն դեպքում, երբ ուժային կենտրոնները զբաղված են, ասենք, Մերձավոր Արևելքի և այլ խնդիրներով: Այսօր միջազգային օրակարգում հրատապ են Լիբիա, Սիրիա, Իրան հատվածում խնդիրները: Արդյոք Ալիևը փորձում է ղարաբաղյան խնդիրը տեղափոխել այդ մեծ հակասությունների կիսակենտրո՞ն, փորձում է ղարաբաղյան հարցը դիտարկել ընդհանուր մերձավորարևելյան հակամարտության կոնտեքստո՞ւմ: Իմ կարծիքով՝ փորձագիտական հանրությունն ու քաղաքական ուժերը պետք է կենտրոնանան ավելի շատ այս հարցերի վրա ու փորձեն այստեղ տեսնել տրամաբանությունը: Ռազմական սրացման տրամաբանությունը մեկն է՝ խնդիրն ավելի միջազգայնացնել, ավելի հրատապ դարձնել, ավելի օրակարգային դարձնել: Եթե մենք նայում ենք խրոնոլոգիան, ապա Տավուշում սրացումից մեկ շաբաթ առաջ Իլհամ Ալիևը խստագույն քննադատության ենթարկեց Մինսկի խմբի համանախագահներին ու փաստորեն նրանց մեղադրեց անգործության մեջ: Սրան հետևեց ռազմական սրացումը, բնական է, որ նա անոնսավորում էր ռազմական սրացումը, որպեսզի Մինսկի խմի համանախագահ երկրները ավելի ակտուալացնեն Լեռնային Ղարաբաղի կարգավորման թեման:
– Իսկ ներսում ընթացող զարգացումների շուրջ ի՞նչ դիտարկումներ ունեք: Նույնիսկ այս պայմաններում ունենք իշխանություն–ընդդիմություն հակասություններ, բանավեճեր, մեղադրանքներ:
– Այն խանդավառությունը, որ սոցիալական ցանցերում ու մամուլում է տիրում այսօր՝ ինչ-որ տեղ բացատրելի է, եթե խնդրին մոտենում ենք միջին վիճակագրական մարդու տեսակետից: Ի վերջո, Ադրբեջանը դիվերսիա է ձեռնարկել, այդ դիվերսիան արժանացել է կոշտ, նույնիսկ ոչ համարժեք պատասխանի, Ադրբեջանը շատ ցավալի կորուստներ է ունեցել՝ ոչ միայն կենդանի ուժի, այլ նաև սպառազինության: Ուստի հասկանալի է միջին վիճակագրական հայ մարդու խանդավառությունը: Ինձ համար անհասկանալի է, սակայն, քաղաքական որոշակի շրջանակների կասկածամտությունը, որը մասնավորապես արտահայտվեց «Վերնատուն» ակումբի տարածած հայտարարության մեջ: Այնտեղ ինչ-որ երանգ կար, որով փորձ էր արվում բանակը տարանջատել քաղաքական ղեկավարությունից: Սա շատ վտանգավոր է, և ես չէի ցանկանա, որ դա տարածվեր նաև միջին վիճակագրական մարդկանց շրջանում: Ես նկատի ունեմ նաև այն, որ նման գրառումներ արվեն նաև սոցիալական ցանցերում մարդկանց կողմից, որոնք չգիտենք, թե որքանով են ռազմական փորձագետ, ռազմական գործի գիտակ: Նրանք իրենց թույլ են տալիս կրկնել մի գաղափար, որը կար նաև ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո, այն է՝ բանակը լուծեց խնդիրը. նման բան չի լինում: Բանակը պետական կառույց է, բանակը Սահմանադրությամբ ենթարկվում է քաղաքական իշխանությանը, բանակի գործողություններն ուղղորդվում, հրահանգավորվում են քաղաքական իշխանության կողմից: Այս դեպքում պետք է ոչ թե բանակի շուրջ համախմբման միակողմանի կոչեր հնչեցվեն, ինչպես իրեն թույլ տվեց ՀՅԴ Գերագույն մարմինը, այլ պետության շուրջ պետք է համախմբվեն քաղաքական ուժերն ու հանրությունը:
– Այսինքն՝ մենք նույնիսկ այս պահին ենք տեսնում ընդդիմության պայքարի ոճը, երբ տրամաբանությունը հուշում էր, որ պետք է պետության շուրջ համախմբում լիներ, ու տարաձայնությունները մի կողմ դրվեին:
– Ես չէի ցանկանա, որ իշխանական թևն այդքան տուրք տար այդ քարոզչությանը: Դա էլ ինչ-որ առումով իր վտանգներն ունի: Ես կարծում եմ, որ բոլորը հայրենասեր մարդիկ են՝ թե իշխանությունը և թե ընդդիմությունը, ու պետք է վճռական պահին կանգնեն մեկ ընդհանուր խրամատում: Պետք է դիսկուրսը կառուցել այդ ցանկալի հեռանկարը մոտեցնելու տրամաբանության ուղղությամբ: Ես կուզենայի, որ դա այդպես լիներ, այսինքն՝ ոչ իշխանությունը մեղադրանք հնչեցներ ընդդիմության հասցեին, ոչ էլ ընդդիմությունը փորձեր նսեմացնել այս իրավիճակում քաղաքական ղեկավարության դերակատարումը: Գուցե հոռետես մարդ եմ, բայց չեմ կիսում նաև փորձագիտական շրջանակների այն հախուռն պնդումները, որ իրավիճակ է փոխվել, Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դերակատարությունը բարձրացել է, ուժի համաշխարհային կենտրոնները այժմ պետք է Հայաստանի հետ հաշվի նստեն և այլն: Նման էյֆորիայի ու ոգևորության կարիք չկա, իրավիճակը պետք է սթափ ու զգոն գնահատել: Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության տարածած հաղորդագրության մեջ տավուշյան սրացումներից հետո առաջին անգամ խոսվում է ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում լարվածության մասին, ինչն իրականությանը չի համապատասխանում: Մենք տեղեկություններ ստանում ենք ու գիտենք, որ շփման գծում լարվածություն չկա: Բայց եթե Ադրբեջանի պաշտպանական գերատեսչությունը նման անոնս է անում, պետք է շատ զգույշ լինենք ու համապատասխան եզրակացություն տանք: Բացառված չէ, որ Ալիևը, Ադրբեջանի ռազմական խունտան ինչ-որ սադրանք են ծրագրում նաև Ղարաբաղի ուղղությամբ:
