«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Ստեփան Գրիգորյանը։
– Պարոն Գրիգորյան, դուք նույնպես միացել էիք ՀԿ-ների հայտարարությանը՝ կոչ անելով իշխանություններին անցյալի խախտումներին տալ քաղաքական գնահատական և իրականացնել համակարգային փոփոխություններ: Այս փուլում ինչո՞ւ է կարևորվում քաղաքական գնահատական տալը:
– Ես համարում եմ, որ նման հայտարարություններ հեղինակավոր կազմակերպություններից շատ կարևոր են, իշխանությունը կկարդա, ինչ-որ եզրակացություններ կանի: Ի վերջո, որոշում ընդունողը իշխանությունն է, բայց մենք համարում ենք՝ շատ կարևոր է ասել, թե ինչն ենք կարևոր համարում: Ինչքան էլ ձգձգում են, չեն անում, դա խնդիր չի, իշխանությունն իր օրակարգով գնում է, բայց մենք ասում ենք՝ դա հաշվի առեք: Օրինակ՝ եթե լիներ քաղաքական գնահատական իշխանությունների կողմից, հավաստիացնում եմ ձեզ, որ շատ ու շատ աղմկոտ գործեր չէին լինի: Մարդիկ հանգիստ կգնային, կպատասխանեին քննչական մարմինների հարցերին, հանգիստ կպատասխանեին, պատասխան կտային իրենց արած ընտրակեղծիքների համար, բայց երբ դու չես տալիս գնահատական, պարզ է, որ հետո առաջանում է հազար ու մի խնդիր: Օրինակ՝ խնդիրներից մեկը կապված է այսպես կոչված՝ սելեկտիվ արդարադատության հետ: Մարդիկ ասում են՝ ինչի՞ մեզնից սկսեցինք: Դասական օրինակը՝ ընտրակեղծիքների հետ կապված, բացահայտում և պայքար նախկինում եղած ընտրախախտումների դեմ: Մենք ողջունում ենք, որ իշխանությունը այդ ուղղությամբ քայլեր է անում, բայց հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ սկսեցիք ԲՀԿ-ից, ոչ թե ՀՀԿ-ից: Ուրեմն այդ մեսիջը կապված է նրա հետ, որ, այո՛, կառավարության շատ քայլեր ես հավանում եմ, բայց որ հատվածային պայքար է գնում կոռուպցիայի դեմ, հիմա էլ հատվածային պայքար սկսվեց ընտրակեղծիքների դեմ, մենք ասում ենք՝ անցեք ընդհանուր համակարգային պայքարի:
– Եթե քաղաքական գնահատականը իշխանությունների կողմից ուշանում է, ի՞նչ խնդիրների առաջ է կանգնում իշխանությունը:
– Քանի որ իշխանության ներսում միջազգային փորձի պակաս կա, ինչքան ուշ ես դա անում, այդքան խոցելի ես դառնում նաև միջազգային տեսանկյունից: Օրինակ՝ ուղիղ երկու տարի առաջ, երբ բոլորն ասում էին, որ այս Սահմանադրությունը պետք է փոխվի, պետք է գնահատական տրվի այդ Սահմանադրությանը, կոպիտ ձևակերպենք, խաղի կանոնները զրոյից սկսեինք, ոչ ոք այսօր քեզ չէր ասի՝ այդ ինչպես եք հարձակվում ՍԴ-ի վրա, կամ ինչպես եք համարձակվում ՍԴ վրա ճնշում գործադրել: Քանի որ բոլորը գիտեին, որ այդ Սահմանադրական դատարանն անկախ չի, այդ ՍԴ-ն վավերացրել է շատ ու շատ անօրինականություններ, որոնք արել են նախկին իշխանությունները: Ես ասեմ, որ ողջունում եմ Ազգային ժողովի որոշումը՝ կապված ՍԴ-ի հետ, բայց դա պետք էր անել 2 տարի առաջ: Եթե դու դա այն ժամանակ անեիր, ոչ ոք քեզ բան չէր ասի, բայց, քանի որ արել ես այսքան ուշ, աշխարհը այլ կերպ է դրան նայում: Դու համաձայնեցիր, որ Սերժ Սարգսյանի Սահմանադրությունը աշխատի, հիմա ինչի՞ դուրս եկար այդ խաղի կանոններից: Դրանք շատ կարևոր նյուանսներ են: Ես համոզված եմ, որ մեր երիտասարդ պատգամավորներից շատերը չգիտեն միջազգային խաղի կանոնները և այդ վտանգը չեն զգում: Ուրեմն, ողջունելով իրենց կայացրած որոշումը, պետք է իրենց զգուշացնել, որ հետևանքները կարող են լուրջ լինել: Բոլոր դատական գործերը, որոնք կուղարկվեն ՍԴ դատավորների կողմից Եվրոպական դատարան, բոլորում պետությունը, անկասկած, կպարտվի: Այսինքն` համարելով այդ քայլերը ճիշտ, բայց բավական ուշացած, դա կբերի իշխանության համար պրոբլեմների ու գլխացավանքների: Հետևաբար՝ առանձին դեպքերում պետք է լսել, և ես միանշանակ կարող եմ ասել, որ այսօր էլ ուշ չի գնահատական տալ անցյալին: Հակառակ դեպքում դուք կտեսնեք ինչ-որ դաշինքներ, ինչ-որ շարժ: Տեսեք, հիմա արդեն սկսել են խոսել իբր քաղբանտարկյալների մասին: Պատկերացնում եք, իրենց պետք է դատապարտեն ցմահ բանտարկության պետության դեմ երկար տարիներ հանցավոր գործունեության համար, հիմա բոլորը դառնում են քաղբանտարկյալ, քանի որ դու չտվեցիր գնահատականը անցյալի: Ավելին ասեմ, շատերը մտածում են, որ 1988-1990 թվականներին, երբ Հայաստանում հեղափոխություն եղավ, իսկ Ղարաբաղյան շարժումը, միանշանակ, հեղափոխություն էր, դրանից հետո նախկինի գնահատականը տրվեց: 1990 թվականի օգոստոսի 23-ի Անկախության հռչակագիրը քաղաքական գնահատականն էր: Այդ փաստաթղթում 1918 թվականի Հայաստանի Հանրապետությունը որակվեց որպես ժողովրդավարական, իսկ նոր Հայաստանը դրա իրավահաջորդն է: Այդտեղ ամեն բան գրված է՝ բազմակուսակցություն, հրաժարում միակուսակցական համակարգից և այլն: Դա հենց գնահատական էր: Այսօր էլ ուշ չի դրա համար, և դա ուղղակի իշխանությունների գործը կհեշտացնի: Ես մի բան եմ ուզում հիշեցնել, որ երբ իշխանությունը որոշեց, որ ՍԴ-ի հարցը պետք է լուծել հանրաքվեի ճանապարհով, մենք ասում էինք, որ, այո՛, կարելի է այդ հարցը լուծել հանրաքվեի ճանապարհով, բայց դուք այդ լիազորությունը ունեք: Սերժ Սարգսյանի Սահմանադրությունը լեգիտիմ չէ, դա բոլորը գիտեն: Ուշացրին, հարցը լուծեցին Ազգային ժողովի որոշումով, բայց, քանի որ ժամանակ կորցրին, հիմա դիմացի կողմը սկսում է հնարքներ հորինել, Սահմանադրությունից ինչ-որ մեջբերումներ անել: Երբ ժողովուրդը ոտքի կանգնեց ու քշեց նախկիններին, ժողովուրդը այդ նյուանսների մեջ չէր մտնում, ինքն ասում էր՝ մերժել ու վերջ: Դրա համար պահը շատ կարևոր է: Եվ նաև այդ տեսանկյունից մեր հայտարարությունը համարում եմ շատ կարևոր, որ անպայման դու պետք է քաղաքական գնահատական տաս և դրան տաս օրենքի ուժ, կամ դա լինի պաշտոնական հռչակագիր: Դա ևս կարևոր է, որովհետև Նիկոլ Փաշինյանը ժամանակին, այո՛, բազմաթիվ ելույթներում տարբեր բաներ հայտարարել է, որոնք ես կիսում եմ, բայց պետք է դա ունենա օրենքի ուժ: Հայաստանում կա մեկ ընտրված ու լեգիտիմ մարմին, դա Ազգային ժողովն է, Հայաստանում այլ ընտրված ինստիտուտ չկա: Մի բան է, որ դա ասում է վարչապետը, մի բան է, որ հեղինակություն ունեցող մարդն է ասում, և այլ բան է, որ դա ասում է ժողովրդի կողմից ընտրված խորհրդարանը: Քաղաքական գնահատականը պետք է այդ լեգիտիմ մարմինը տա:
– Տարօրինակ չէ՞, որ Գագիկ Ծառուկյանի նկատմամբ կան մեղադրանքներ, քրեական գործեր, իսկ ՀՀԿ-ի ու Սերժ Սարգսյանի մասով, կարծես, դաշտը բաց է մնացել:
– Այո, շատ լավ օրինակ բերեցիք: ՀՀԿ-ն գլխավորն էր այդ մեծ պրոցեսներում, որոնք մենք կոչում ենք ընտրախախտումներ, կեղծիքներ: Բոլորը համոզված են, որ դա տեղի է ունեցել, և իմ կարծիքով՝ առաջին հերթին հենց սրանից պետք է սկսեին: Գլխավոր կասկածներն ու դժգոհությունները հենց ՀՀԿ-ի հետ են կապված, ոչ թե ԲՀԿ-ի: Եթե դու համակարգային ուսումնասիրություն կատարես, այդ դեպքում ո՞վ կարող է ասել, որ կողմնակալ ես: Թող բոլոր կուսակցությունները ստուգեն, նույնիսկ այն ժամանակ ընդդիմության դաշտի կուսակցությունները: Ուրեմն մեր հայտարարության միտքը դա է, որ ընդհանուր մոտեցում լինի: Նույնը կոռուպցիայի դեմ պայքարի դեպքում է: Հիմա մարդիկ ասում են՝ ինչի՞ սկսեցիք կոնկրետ այս-այս անձանցից. իրենք գլխավո՞րն էին էդ պրոցեսում: Այդ արանքում մի քանի վարչապետներ կային, որոնք կասկածի տակ էին: Դա ուժեղ շահարկվում է հիմա իշխանության դեմ ուղղված արշավում: Ես չգիտեմ՝ իշխանությունը դա գնահատո՞ւմ է որպես վտանգ իր համար: Հիմա հակակոռուպցիոն հայեցակարգը ընդունել են, համապատասխան մարմինները ստեղծում են, ուղղակի մենք ասում ենք՝ արագացրեք, որ այդ մեխանիզմները սկսեն աշխատել:
