ՀՀ ԱԺ պատգամավոր, Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի դասախոս Նարեկ Մկրտչյանը զրուցել է Հարվարդի համալսարանի քաղաքագիտության պրոֆեսոր Ջոզեֆ Նայի հետ: Հարցազրույցն անցկացվել է էլ.-փոստի նամակագրությամբ 2020 թ. մայիսի 26 –ին։
Պարոն Ջ․ Նայ, շնորհակալ եմ, որ համաձայնեցիք քննարկել համավարակի մարտահրավերները «փափուկ ուժ»-ի տեսական հղացքի համատեքստում: «Foreign Policy» հանդեսում հրատարակված Ձեր վերջին հոդվածում նշում եք, որ կորոնավիրուսի համաճարակից մի լավ բան դեռ կարող է դուրս գալ, եթե ԱՄՆ նախագահը համագործակցային և «փափուկ ուժ»-ի ընդլայնմանն ուղղված քաղաքականություն որդեգրի, ինչպիսին, օրինակ, կարող է լինել համավարակի պայմաններում զանգվածային աջակցության «Մարշալի ծրագրի» առողջապահական տարբերակը։ Հակառակ Առաջին աշխարհամարտից հետո ԱՄՆ-ի առաջադրած «Դոզի ծրագրի» (Dawes Plan)՝ Երկրորդ աշխարհամարտից հետո առաջ քաշված «Մարշալի ծրագիր»-ը նախապայման էր դնում եվրոպական երկրների առաջ՝ համագործակցելու հանուն վերակառուցման միասնական ծրագրի, որն ըստ էության դառնալու էր եվրոպական միասնության և ԱՄՆ գերիշխանության կարևորագույն բաղադրիչներից մեկը: Կարո՞ղ էր արդյոք «Մարշալի ծրագրի» առողջապահական տարբերակը կայուն պահել ԵՄ-ն և թույլ չտալ, որ Չինաստանի հետ իր մրցավազքում ԱՄՆ-ն «կորցնի» Եվրոպան:
Ես սկզբնապես հիասթափվել էի Եվրամիության ներսում ազգայնական բնույթի արձագանքներից, բայց դրանք կարծես փոխվեցին Մակրոնի և Մերկելի միջև ձեռք բերված համաձայնությունից հետո։ Այժմ ԵՄ-ն գործարկում է միասնական հիմնադրամ՝ աջակցելու հարավի և հյուսիսի միջև առկա անջրպետի հաղթահարմանը։ Ավելին՝ Եվրոպան ստանձնել է ընդհանուր հարավի համար պատվաստանյութերի հիմնադրամի ղեկավարումը: Սրանք «Մարշալի ծրագրի» մոտեցումներին համահունչ նախաձեռնություններ են: Ես պարզապես կցանկանայի, որ նախագահ Թրամփն ավելի մեծ աջակցություն ցուցաբերեր: Նա բաց է թողնում առաջնորդության կարևոր հնարավորությունը՝ վնասելով ամերիկյան «փափուկ ուժ»-ին:
Ըստ Ձեզ՝ կորոնավիրուսի համավարակը չի՛ փոխի գլոբալ աշխարհակարգը, և ԱՄՆ-ն կշարունակի մնալ աշխարհի առաջատար ռազմական տերությունը: Այնուամենայնիվ, կորոնավիրուսային ճգնաժամը հիշեցնում է 20-րդ դարի սառըպատերազմյան առանձնահատկությունները: Կարո՞ղ է արդյոք նմանատիպ հռետորաբանության սրացման պարագայում անխուսափելի դառնալ «Թուկիդիդեսի ծուղակ»-ը Չինաստան-ԱՄՆ հարաբերություններում:
«Թուկիդիդեսի ծուղակ»-ը փոխաբերություն է (մետաֆոր) և ունի բոլոր այն թերությունները, որոնք հատուկ են նման անորոշ փոխաբերություններին: Մյուս կողմից՝ տեղին է հիշատակել, որ այն երկու հատկություն ունի՝ նոր ուժի վերելք և դրա հարուցած վախը կայացած ուժի համար: Մենք չենք կարող կանխել Չինաստանի վերելքը, բայց կարող ենք մեղմել վախի առաջացման գործընթացը մեր երկրում: Դժբախտաբար, Թրամփի վարչակարգի հռետորաբանությունը և ընտրական տարվա դինամիկան սխալ ուղղությամբ են տանում: Բայց ոչինչ անխուսափելի չէ:
Կարո՞ղ է արդյոք փոքր պետությունների՝ կորոնավիրուսի դեմ հաջող պայքարն ընդլայնել վերջիններիս «փափուկ ուժ»-ը և փոխել նրանց դերը միջազգային հարաբերություններում։
Այո, կորոնավիրուսի դեմ հաջող պայքարով փոքր պետությունները կարող են ընդլայնել իրենց «փափուկ ուժ»-ը: Այս առումով օրինակելի է Նոր Զելանդիան: Լայն իմաստով՝ նաև Հարավային Կորեան:
Ի՞նչը կարելի է համարել Հայաստանի «փափուկ ուժ»-ը 2018 թվականի Թավշյա հեղափոխությունից հետո:
Հեղափոխությունից հետո «փափուկ ուժ»-ի ռազմավարության կարևորագույն մաս են կազմում հենց հեղափոխության արժեքները՝ ժողովրդավարությունը և մարդու իրավունքները, որոնք Հայաստանը պետք է զարգացնի:
