Հայաստանի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ենթակայությամբ գործող 8 մանկատների շուրջ 940 երեխաների (360-ը՝ մասնագիտացված մանկատներում) խնամքը կազմակերպելու համար պետությունը տարեկան ավելի քան 900 միլիոն դրամ է տրամադրում բյուջեից:
Մասնագետները, սակայն, պնդում են, որ այդ գումարները քիչ են, և պետությունը չի հոգում երեխաների՝ կրթություն ստանալու և առողջությունն ապահովելու իրավունքները, ինչպես նաև չի կազմակերպում նրանց հանգիստը:
Երևանի Մարի Իզմիրլյանի անվան մանկատունը պետությունից տարեկան ստանում է 135 մլն դրամ, որի մեջ ընդգրկված է փափուկ գույքի, դեղորայքի, երեխաների հագուստի, սննդի ու այլ անհրաժեշտ պարագաների ծախսը: Այս մանկատանը ներկայում խնամվող 95 երեխաների 70 տոկոսը ֆիզիկական ու մտավոր արատներ ունեն:
Մանկատան տնօրեն Հասմիկ Մկրտչյանն ասում է, որ իրենց մանկատանը բավարարում է սննդի ու դեղորայքի համար նախատեսված գումարը, սակայն հագուստի ու կոշկեղենի համար պետությունը յոթ անգամ պակաս գումար է տալիս:
Այս մանկատանը պետությունը թերանում է օգնել նաև մանկական տակդիրների հարցում. բյուջեով նախատեսված հիգիենիկ պարագաների շարքում 70 հաշմանդամ երեխաներին տրամադրվում է տարեկան 1300 տակդիրի գումար, մինչդեռ մանկատանն օգտագործում են տարեկան 2500-ից ավելի տակդիր:
«Մեզ մոտ կան սայլակավոր երեխաներ, գիշերամիզությամբ տառապող մանուկներ, որոնց համար խիստ անհրաժեշտ է օրական գոնե երկու անգամ տակդիր օգտագործելը», – նշում է Մկրտչյանը:
Մանկատան հովանավորները տարբեր են. Մկրտչյանն ասում է, որ շատերն են ցանկություն հայտնում բարի գործ անել երեխաների համար: Օրինակ՝ վերջերս 300 հազար դրամ է փոխանցել հայաստանցի գործարար Կարեն Վարդանյանը. այդ գումարի մի մասով արդեն որոշել են հեռախոսի վարձը մուծել:
«Մենք երեխաներին այստեղից թույլ ենք տալիս հեռախոսով շփվել ծնողների հետ: Դրա համար պետությունը նախատեսել է ամսական 30 հազար դրամ, բայց վերջում ահռելի գումար է ստացվում՝ 95 երեխայից որ մեկին թույլ տաս շփվի ծնողի հետ, որ մեկին՝ ոչ: Չենք կարող զրկել, որովհետև երեխա-ծնող կապի համար է ծառայում», – նշում է Մկրտչյանը:
Այդուհանդերձ, Մարի Իզմիրլյանի անվան մանկատունը հազիվ է ծայրը ծայրին հասցնում. տնօրենը խնդիրների մեծ ցանկ է կազմել ու պատրաստվում է ներկայացնել Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Արթուր Գրիգորյանին:
«Գուցե այդ խնդիրները լուծում կստանան», – հույս է հայտնում Մկրտչյանը՝ թվարկելով ցանկում տեղ գտած խնդրանքները՝լուսավորության ցանցի մոնտաժում, նկուղում օդափոխության համակարգի մոնտաժում, 1-ին մասնաշենքի տանիքի հիմնովին փոփոխում, դահլիճի մանրահատակի հիմնովին վերանորոգում, ավտոբուսի ձեռքբերում, պատճենահանման սարք, երկու համակարգիչ ու այսպես շարունակ:
Մինչդեռ Աշխատանքի և սոցիալական ապահովության նախարարության Ռազմավարական ծրագրերի և մոնիթորինգի վարչությունը, որ ուսումնասիրում է՝ ինչպես են կառավարության կողմից սահմանված սննդի և հագուստի օգտագործման վերաբերյալ չափորոշիչները կիրառվում մանկատներում, հերքում է, որ մանկատներին բավարար չափով ֆինանսավորում չի հատկացվում:
«Այսօր պետք է ասեմ, որ դրանց կիրառումը գտնվում է բավարար մակարդակի վրա: Բայց պետք է ասեմ, որ խնդիրներ կան, որովհետև մենք ամեն ամիս, ամեն օր կատարելագործվում ենք», – նշում է վարչության պետ Հայկ Մուրադյանը՝ մանրամասնելով, որ խնդիրները բացառապես օրենսդրական բնույթի են:
«Այն պայմանները, որոնք ստեղծել է պետությունը, բավարարել են նմանատիպ երեխաների կրթադաստիարակչական, հոգեբանական ու սննդի հետ կապված խնդիրները հոգալու համար: Իհարկե, այստեղ խնդիր կա, որովհետև այդ ծախսը բավականին հեռու է 100 տոկոսանոց կամ կատարյալ լինելուց: Բայց, եկեք հաշվի առնենք, որ հանրապետությունում, հատկապես սահմանամերձ գյուղերում, կան ընտանիքներում ապրող երեխաներ, որոնք թերսնվում կամ վատ են ապրում, քան երեխաները, որոնք ապրում են մանկատներում: Հավաստիացնում եմ, որ համակարգի խնամքի կենտրոններում այսօր սնունդը և հագուստը բավարար մակարդակի վրա են գտնվում, որպեսզի երեխաներն աճեն լիարժեք», – վստահ է Մուրադյանը:
Սփյուռքահայ բարեգործ Արազ Արթինյանը, ով 2009-ից մանկատան երեխաների բուժման համար ծրագրեր է իրականացնում, պնդում է, որ մանկատներում երեխաների խնամքը սարսափելի մակարդակի վրա է գտնվում:
«Խնդիրն այն է, որ մանկատներում տեսածս ինձ ուղղակի հունից հանեց. երեխաներն այստեղ ուղղակի ապրում են, առանց համապատասխան բուժօգնություն, կրթություն ստանալու: Այսինքն՝ նրանց ուղղակի կերակրում են և վերջ, իսկ որ տարիներով, ասենք, սրտի արատ ունեցող երեխան այդ ախտորոշմամբ ապրում է կամ խուլ է, ու դրա համար ոչինչ չի արվում, որևէ մեկին չի մտահոգում: Մինչդեռ մանկատան երեխաների բուժումը պետությունն իրականացնում է անվճար»,- ավելի վաղ Panorama.am-ին իր տպավորություններն է պատմել Արազ Արթինյանը:
Ազգային ժողովի «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավոր Անահիտ Բախշյանը դժվարությամբ է պատմում՝ ինչ տեսարան է իր առջև բացվել Գյումրու «Երեխաների տուն» մասնագիտացված մանկատանը, որտեղ ապրում են զարգացման խնդիրներ ունեցող երեխաները.
«Անձամբ եմ տեսել, որ այդ մանկատան գոնե երկու խմբում հաշմանդամ երեխաները առանց տակդիրի էին, և մեզ ասացին, որ պետության տված գումարները տակդիրներ գնելու համար նախատեսված չեն»:
Ծնողական խնամքից զուրկ մնացած այս երեխաների իրավունքների պաշտպանությունը պատգամավոր Բախշյանը հրատապ խնդիր է համարում և Ազգային ժողովի սեպտեմբերին մեկնարկելիք նստաշրջանում ներկայացնելու է Երեխայի իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտ ստեղծելու անհրաժեշտությունը:
«Թեպետ խնդիրը բազմիցս բարձրացվել է ու անտեսվել, մեկ անգամ էլ կփորձենք», – նշում է նա:
Հասմիկ Համբարձումյանը Panorama.am կայքի թղթակիցն է:
Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Կովկասյան լրատու» պարբերականից: